Θέσεις πάνω στην παγκόσμια κρίση
1. Βρισκόμαστε σε μια παγκόσμια ιστορική καμπή
Η δομική κρίση, η τραπεζοπιστωτική κρίση, η «οικολογική κρίση» και οι περιφερειακές κρίσεις και μια βαθιά κυκλική ύφεση συντείνουν σε μια κατάσταση ιστορικής «ρήξης». Τα στρατηγικά «επιχειρηματικά μοντέλα» των δυο τελευταίων δεκαετιών [investment banking, hedge funds (επένδυση σε μελλοντικά εμπορεύματα ώστε να μειωθεί το ρίσκο απωλειών), derivatives trading (αμοιβαίες πληρωμές μέσω μελλοντικών συμβολαίων), private equity firms(εταιρίες με «κλειστό» μετοχικό κεφάλαιο)] βρίσκονται στο τέλος τους. Τους περασμένους τρεις μήνες οι παγκόσμιες συναλλαγές κατέρρεαν, κι αυτό το σημείο καμπής είναι πολύ πιο επικίνδυνο από την «τραπεζική κρίση» της τελευταίας διετίας. Και πάει πολύ πέρα από το φάσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης της δεκαετίας του 1930. Εκείνη την περίοδο το παγκόσμιο εμπόριο έπεσε κατά 66% χάρη σε μια προτεξιονιστική (πολιτικής προστατευτισμού δηλαδή) λαίλαπα του πρώτου μισού της δεκαετίας. Με τους τρέχοντες ρυθμούς σ’ αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να φτάσουμε γύρω στον Αύγουστο του 2009, ακόμα κι αν η προτεξιονιστική κούρσα δεν έχει καν αρχίσει. Όταν όντως αρχίσει, όχι μόνο το παγκόσμιο σύστημα συναλλαγών, αλλά και ολόκληρο το διεθνές πιστωτικό σύστημα και το νομισματικό σύστημα θα καταρρεύσουν.
2. Κρίση υπερσυσσώρευσης
Από το 1974 κι έπειτα, όλες οι κρίσεις «λύθηκαν» μέσω μιας ευρείας κλίμακας επέκτασης της πίστωσης: οι διάφορες οικονομικές φούσκες εξέφραζαν την βάση στην κρίση της λεγόμενης «πραγματικής οικονομίας». Στις ΗΠΑ, ο πιστωτικός τομέας κατελάμβανε το 40% του ΑΕΠ. Από την άλλη πλευρά, το χρέος των πολιτειών, των εταιριών και των ιδιωτικών νοικοκυριών γιγαντωνόταν. Από το 1980 το ιδιωτικό χρέος έχει φτάσει στο διπλάσιο του εισοδήματος στις ΗΠΑ, και το 220% στην Βρετανία. Η πληρωμή μέσω Securitization (έκδοση τίτλων/ομολογιών, επάνω στις ταμειακές ροές από στοιχεία του ενεργητικού, των οποίων η αποπληρωμή καλύπτεται από την ταμειακή ροή που δημιουργούν τα ίδια τα δάνεια) και οι Credit Decault Swaps (τα λεγόμενα CDS, «συμβάσεις ανταλλαγής πιστωτικού κινδύνου»: το σύνολο των τιτλοποιούμενων χρεών που οφείλονται σε μια τράπεζα), βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της διόγκωσης της πίστωσης: η Securitization νέων οικονομικών προϊόντων αυξήθηκε από 78 δις. Ευρώ σε 454 δις. Ευρώ μεταξύ των ετών 2000 και 2007. Οι διεθνείς αγοραπωλησίες παραγόντων εκτιμούνται σε τουλάχιστον 60 τρις. Συγκριτικά, το παγκόσμιο ΑΕΠ φτάνει τα 45 τρισεκατομμύρια. Η κρίση υπερσυσσώρευσης σημαίνει πως ένας ρεφορμισμός με την έννοια ρυθμιστικών μέτρων είναι αδύνατος –το να «τεθεί υπό έλεγχο ο οικονομικός τομέας» θα σήμαινε μια εξόντωση της όποιας χαμηλής κερδοφορίας έχει.
3. «Κρίση της κρίσης» – η εκδίκηση της γενιάς του 1968’
Τα χρόνια απ’ το 1973 μέχρι το 2006 ήταν μια μακρά, παρατεταμένη κρίση – η τρέχουσα κατάρρευση είναι η κρίση της κρίσης. Μια μαζική διαδικασία απαξίωσης από το κεφάλαιο, δεν κατάφερε να λύσει την κρίση που ξεκίνησε στην αρχή των 70es: Συγκρατώντας την κατάρρευσή του κατάφερε να εμποδίσει την επανάσταση, αλλά επίσης εμπόδισε και μια νέα άνθιση (boom). Το “Volcker” σοκ (απ’ το όνομα του γνωστού αμερικανού οικονομολόγου, πλέον συμβούλου του Ομπάμα), έγινε αισθητό στην νεοφιλελεύθερη επίθεση του 1979, όμως έκτοτε οι κρίσεις έρχονται ολοένα και γρηγορότερα: χρεωστική κρίση, αποθεματική και δανειστική κρίση, παγκόσμια κρίση των αρχών του ’90, νομισματικές κρίσεις του 1997/8 (Νοτιοανατολική Ασία, Ρούβλι, Λατινική Αμερική), κρίση των εταιριών του διαδικτύου, κι από το 2006 κι έπειτα η παγκόσμια κρίση. Ιστορικά, οι καταπιεσμένοι συνήθως αγωνίζονταν ενόψει των κρίσεων που ξεσπούσαν (πείνα…), ο εργατισμός (κι αργότερα οι Bonefeld και Holloway) μετέφρασαν την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1930 σαν μια αντεπίθεση της καταπίεσης ενάντια στην ενδυνάμωση της εργατικής τάξης που είχε γίνει εμφανής από την αρχή του αιώνα ήδη και στις επαναστάσεις στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η κρίση μετά το 1973 διαμορφώθηκε από την ταξική πάλη κι ως τέτοια είναι μια ιστορικά νέα κατάσταση.
4. Η αποσύνθεση της Χιμαιρικής
Η οικονομία των ΗΠΑ, χρηματοδοτούμενη από το χρέος και αγόμενη από την κατανάλωση ήταν και είναι εξαρτημένη από μια τεράστια εισροή κεφαλαίου, κατά κύριο λόγο από την Κίνα, η οποία έχει καταστεί το παγκόσμιο βιομηχανικό κέντρο για την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Μεταξύ 2003 και 2006, το αμερικανικό εμπόριο «έμπαινε μέσα» κατά 800 δις. δολλάρια τον χρόνο. Σ’ αυτό το τρίγωνο, οι πιο μεγάλοι κερδισμένοι ήταν οι τράπεζες: δανείζονταν φθηνό χρήμα από την παγκόσμια αγορά και τα δάνειζαν ακριβά στους καταναλωτές (υποθήκες, φοιτητικά και δάνεια για αγορές αυτοκινήτων…). Οι κύριοι παροχείς κεφαλαίου, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ταιβάν και η Νότια Κορέα κατέχουν πλέον 4 δις. δολλάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα μεταξύ τους. Αυτοί οι επενδυτές έχουν χάσει την μισή αξία τους χάρη στην υποτίμηση του δολλαρίου. Οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να εθνικοποιήσουν τις Fannie Mae και Freddie Mac (κεντρικές αμερικανικές εταιρίες υποθηκών) εξαιτίας της πίεσης που δέχονταν από την Κίνα – που έχει επενδύσει 500 δις. δολλάδια σ’ αυτές τις εταιρίες – μια ιστορική ήττα για την «Δύση»! Η εισροή κεφαλαίου που είναι απαραίτητη προκειμένου να συντηρήσει αυτήν την εύθραυστη ισορροπία εξαρτάται άμεσα από την πέραση του αμερικανικού δολλαρίου ως «παγκόσμιο νόμισμα» – κάτι που επαφίεται στην στρατιωτική υπεροχή του αμερικανικού στρατού, αλλά επίσης στις εξαγωγές της Κίνας – κι αυτές έπεσαν κατά 25% τον περασμένο Φλεβάρη. Είναι άραγε αυτό το τέλος μιας ηγεμονίας – ενώ η στρατιωτική υπεροχή της συνεχίζεται;
5. Προτεξιονισμός και πάλη των τάξεων
Το τέλος ενός ηγεμόνα φέρνει στο προσκήνιο την αποτυχία των πολύπλευρων επαφών, καθώς μια επαφή όλων των πλευρών έχει ανάγκη από μια ηγεμονική δύναμη. Η κρίση επιταχύνει τον προτεξιονισμό. Πολλά κράτη έχουν ήδη θέσει σε εφαρμογή προτεξιονιστικά/προστατευτικά μέτρα ενάντια στις εισαγωγές από την Κίνα. Όμως το νέο Bretton Woods (διακρατική συμφωνία ρύθμισης του νομισματικού/πιστωτικού συστήματος που σήμανε την ίδρυση του Συστήματος Ισοτιμιών και την εγκατάλειψη του «κανόνα του χρυσού»-πλέον το δολλάριο δεν έχει κάποιο αντίκρισμα σε χρυσό, αλλά και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου/ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας) δεν μπορεί απλά να αντικατασταθεί από κάτι νέο, μέσω πολιτικών αποφάσεων (εμπορικές πολιτικές): είναι κάτι πολύ περισσότερο συνυφασμένο με τις ταξικές σχέσεις, και όλοι σήμερα φοβούνται τους ταξικούς αγώνες στην Κίνα.
6. Και τώρα καταρρέουν κι οι τράπεζες;
Στην Ανατολική Ευρώπη ο περιορισμός των πληρωμών των χρεών απειλεί να γκρεμίσει το ευρωπαϊκό, και ιδιαίτερα το αυστριακό τραπεζικό σύστημα. Ολοένα και περισσότερες αποπληρωμές δανείων μένουν ακάλυπτες. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι αναγκαστικές απώλειες θα φτάσουν τα 23,2 τρις. δολλάρια. Μόλις οι μεγάλες μεταβιβάσεις κεφαλαίου αντιστραφούν, δηλαδή μόλις αρχίσει η ζημίωση, όχι μόνο τρισεκατομμύρια φαντασιακού κεφαλαίου «αξίας» θα καταστραφούν αλλά και «υπαρκτά πράγματα».
7. Είναι το σύστημα, χαζούλη!
Οι προβλέψεις σχετικά με την κρίση μέχρι τώρα δεν στόχευαν σε μια οικονομική ανάκαμψη, αλλά στην πολιτική επιβίωση. Οι νεοφιλελεύθερες επιθέσεις στην εργατική τάξη συνεχίστηκαν, και μάλιστα οξύνθηκαν. Μέχρι τώρα, όλα κινούνταν γύρω από την αποφυγή πανικού. Παράλληλοι θεσμοί οικοδομήθηκαν, ένα είδος «κρυφών κυβερνήσεων» σχηματίστηκαν, η εξουσία ξαναδόθηκε στο ΔΝΤ κοκ, αλλά μέχρι στιγμής, καμία νέα φατρία δεν έχει βγει στο προσκήνιο, ώστε να καταστεί ικανή να εντοπίσει και να επιβάλει μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Για τις διάφορες εθνικοποιήσεις, γιγαντιαία χρηματικά ποσά έχουν ήδη δαπανηθεί, τα οποία θα αναγκαστεί να τα πληρώσει στο τέλος η εργατική τάξη (Στις ΗΠΑ το σύνολο είναι ήδη γύρω στο 1 τρις. δολλάρια, δηλαδή κάπου 4.000 δολλάρια κατ’ άτομο). Το πρόβλημα είναι ότι ξέρουν ότι μια αντιπληθωριστική ύφεση ενεδρεύει. Όμως, δεν γνωρίζουν ποια «πραγματικά» είναι η «αξία» των κεφαλαίων, μετοχών, ασφαλειών κλπ: είναι ήδη αδύνατον να υπολογιστεί πόσο χρήμα πρέπει να εισαχθεί στο παιχνίδι. Έτσι πάμε στο μεγάλο ερώτημα: ύφεση ή υπερπληθωρισμός;
8.Δεν υπάρχει διαλεκτική μεταξύ ρεφορμισμού και επανάστασης
Δεν υπάρχει καμία «μεταρρύθμιση» στον ορίζονται που θα μπορούσε να ανακουφίσει κάπως την εργατική τάξη: αντίθετα η πολιτική του σοκ και δέους ενάντια στην τάξη εντείνεται, γεννώντας συνεχή αβεβαιότητα. Εντονότερος ρυθμιστικός ρόλος δεν σημαίνει περισσότερο κράτος πρόνοιας! Μια ισχυρότερη ρυθμιστική λειτουργία θα επέλθει ούτως ή άλλως, καθώς οι κεντρικές τράπεζες και τα κράτη δεν μπορούν να παρατείνουν την στρατηγική του: είναι αδύνατον να εγγυηθεί τις καταθέσεις κι απ’ την άλλη να αφήσει τις τράπεζες να πάρουν ακόμη μεγαλύτερα ρίσκα. (Ο Ackermann, επικεφαλής της Deutsche Bank, ανέφερε μια πτώση της τάξης του 25% στην καθαρή αξία).
9. Η σκληρότερη επίθεση των τελευταίων δεκαετιών ενάντια στις συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης
(μαζικές απολύσεις, γιγάντωση των αστέγων κλπ) ήδη πραγματοποιείται από την πρώτη φάση της κρίσης. Η αυτοκινητοβιομηχανία, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές έχουν προβεί σε αρκετές περικοπές θέσεων εργασίας τα τελευταία χρόνια. Όμως μέχρι τώρα, μια τέτοια κατάσταση διαχειριζόταν μέσω άφθονων αποζημιώσεων. Τώρα η ανεργία εκτινάσσεται στα ύψη με πολύ ταχύτερους ρυθμούς απ’ ότι σε προηγούμενες κρίσεις. Στη Γερμανία περίπου 200.000 προσωρινοί εργαζόμενοι απολύθηκαν. Ωστόσο, η σύνθεση της ανεργίας μεταβάλλεται ταχύτατα: Τον Φλεβάρη στην Märklin (εταιρία παραγωγής παιχνιδιών) και στην Karmann (αυτοκινητοβιομηχανία), έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτες απολύσεις χωρίς αποζημιώσεις… Η ανάλυσή μας το καλοκαίρι του 2008 ήταν ορθή και πλέον αποτελεί κοινό μυστικό: οι εξαγωγές στη Γερμανία έπεσαν πάνω από 20% από τον Γενάρη του 2008 ως τον Γενάρη του 2009. Για το 2009 υπολογίζουν σε μια ύφεση 8%, την μεγαλύτερη σε όλη την ιστορία της Ομοσπονδιακής Γερμανίας – κι αυτό μόνο σε περίπτωση που οι εξαγωγές σταθεροποιηθούν το δεύτερο τετράμηνο του έτους, οπότε ξεχάστε το!
10. Φάσεις της πολιτικής της κρίσης
-2007 μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2008, εισερχόμαστε υπνοβατώντας στην τρέχουσα κρίση.
-Τουλάχιστον με την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβρη γίνεται φανερό ότι βρισκόμαστε σε μια αντιπληθωριστική ανάπτυξη, μέχρι τότε αμύθητα ποσά ρίχνονταν στο τραπεζικό σύστημα ενώ αποκρυπτόταν από τους εργαζόμενους ότι θα κληθούν να τα αποπληρώσουν οι ίδιοι.
-Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην Τρίτη φάση της: για να το θέσουμε ξεκάθαρα: παίρνουν τα μέτρα τους ενώ την ίδια ώρα μας αποσπούν την προσοχή με τρικ όπως των «επιδοτήσεων» για να αφήσεις το παλιό σου αμάξι και να αγοράσεις ένα νέο. Στα πλαίσια των δραστικών περικοπών θέσεων εργασίας, οι εργατοπατέρες των συνδικάτων ανακοινώνουν την προθυμία τους να παράσχουν τα πάντα.
-Σε μια τέταρτη φάση θα προσπαθήσουν να κάμψουν με τα πιο βάναυσα μέτρα τον υπερπληθωρισμό που αναζωπυρωνόταν μέχρι τότε. Πιθανόν, κάτι τέτοιο να γίνει με νομισματικές μεταρρυθμίσεις – πάντως σίγουρα μέσω μιας ευρείας μετωπικής επίθεσης. Ο Volcker είναι οικονομικός σύμβουλος του Obama!). Η δυναμική της κρίσης θα γενικευτεί σε ολόκληρη την κοινωνία και θα ριζοσπαστικοποιηθεί παγκόσμια.
11. Κρίση της αντιπροσώπευσης – κρίση της πολιτικής
Είμαστε ήδη στα μισά μιας «αλλαγής καθεστώτος» -το σύστημα των υποθηκών, των τραπεζών, των δανείων είναι σάπιο: «το τέλος της Wall Street”. Ακόμα κι αν οι κυρίαρχες ελίτ δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά την πολιτική τους, οι μικρές αλλαγές που έχουν γίνει έχουν ήδη ενισχύσει ουσιαστικά την κρίση: οι σοσιαλδημοκράτες βρίσκονται στα τελευταία τους, ενώ οι χριστιανοδημοκράτες υποφέρουν ακόμα περισσότερο. Η πτώση των αριθμών των μελών των συνδικάτων και των πολιτικών κομμάτων δεν είναι ένδειξη πολιτικής απάθειας. Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες κοινωνικής δέσμευσης και κριτικής του καπιταλισμού… Τα 2/3 των Γερμανών δήλωσαν σε γκάλοπ πως η οικονομία της αγοράς δεν είναι καθόλου καλό κοινωνικό σύστημα. Ωστόσο πολλοί άνθρωποι ακόμα ελπίζουν σε μεταρρυθμίσεις. Είναι αποφασιστικής σημασίας το σε τι θα μετασχηματιστούν αυτές οι ελπίδες όταν διαρραγούν υπό την επιρροή της κρίσης. Τα 2/3 των Ελλήνων είδαν τον Δεκέμβρη ως μια κοινωνική επανάσταση…
12. Κρίση της ριζοσπαστικής Αριστεράς
Η (ριζοσπαστική) Αριστερά χωρίς να έχει ανανεωθεί όσο η εποχή της συνεχίζει το έργο της –business as usual. Καμπάνιες, κινητοποιήσεις για συμβολικές διαδηλώσεις σε συνόδους, εναπόθεση των ελπίδων στα συνδικάτα και σε άλλους θεσμούς. Τα συνδικάτα παρέχουν την συγκατάβασή τους στα αφεντικά πριν καν τους ζητηθεί, ή διεξάγουν διαδηλώσεις αντιπερισπασμού. Οι «οργανωμένοι άνεργοι» είναι μια έκφραση του διαχωρισμού της τάξης, κι όχι της πάλης εναντίον του! [επεξηγηματική σημείωση: ιδιαιτερότητα της κατάστασης στην Γερμανία όπου απ’ την μία σχεδόν σύσσωμη η ριζοσπαστική αριστερά οργανώνει καμπάνιες για ένα «εξασφαλισμένο εισόδημα» κι απ’ την άλλη το κράτος έχει ήδη εισάγει ένα είδος εγγυημένου εισοδήματος, το λεγόμενο HartzIV, το οποίο αποτέλεσε την πιο βίαια επίθεση ενάντια στο πεδίο της αναπαραγωγής, τις τελευταίες δεκαετίες]. Πρέπει να παρέμβουμε στις κοινωνικές διαδικασίες αντί να εμπλεκόμαστε σε διαχωρισμένες κινήσεις αντιπροσωπευτικής πολιτικής.
13. Η «μεγάλη ύφεση» ως αναλογία – το τέλος ενός ιστορικού γαλαξία
Όσον αφορά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1930, οι πάντες συμφωνούσαν στο πως θα έπρεπε να λυθεί: καπιταλιστές, σταλινικοί, εθνικοσοσιαλιστές και αμερικανοί δημοκράτες (Roosevelt) ήταν συγκεντρωμένοι στην μαζική παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και μηχανημάτων, σε συνδυασμό με ένα εθνικό κράτος πρόνοιας – και όλοι πειραματίζονταν με κάποιου είδους στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Σήμερα ούτε ένας νέος τρόπος παραγωγής ούτε μια νέα φόρμα παραγωγικής ενσωμάτωσης από το κράτος διαφαίνεται οπουδήποτε. Η τρέχουσα κρίση θα μπορούσε μάλλον να συγκριθεί με την «μεγάλη ύφεση» των πέντε ετών από το 1873 ως το 1878, που κατέληξε στα 20 χρόνια στασιμότητας μέχρι το 1896. Ο καπιταλισμός βγαίνει από τις κρίσεις αλλάζοντας ριζικά, περνώντας μέσα από δεκαετίες στη σειριακή παραγωγή καταναλωτικών αγαθών (ραπτομηχανές, ηλεκτρικές σκούπες, αυτοκίνητα, ψυγεία…). Η κύρια καινοτομία ήταν η αλυσίδα παραγωγής: οι εργάτες από την ύπαιθρο μπορούσαν να προσληφθούν στα εργοστάσια σε μεγάλα νούμερα, οι παραδοσιακές εργατικές οργανώσεις ήταν στο τέλος τους. Σήμερα η «αλυσίδα παραγωγής»: ο «Τρίτος Κόσμος» και το πετρέλαιο ως πηγή ενέργειας βρίσκονται στο τέλος τους – και μαζί τους τα βιομηχανικά συνδικάτα ως κυρίαρχες μορφές οργάνωσης της εργατικής τάξης.
14. Δεν υπάρχει «έξω» πλέον
Για πρώτη φορά στην ιστορία του καπιταλισμού η εργατική τάξη της Κίνας θα χτυπηθεί από τα αποτελέσματα της κρίσης ταυτόχρονα με το υπόλοιπο του παγκόσμιου προλεταριάτου. Και μετά τις εξεγέρσεις «για την τροφή» όπως αποκλήθηκαν από τα μίντια το πρώτο μισό του 2008, οι βιομηχανικοί εργάτες στην Κίνα ξεκίνησαν να αγωνίζονται ενάντια στις συνέπειες της κρίσης. Υπολογίζεται ότι 30 εκατομμύρια μεταναστών εργατών έχουν βγει στην ανεργία μέχρι σήμερα. Τον Νοέμβρη και τον Δεκέμβρη εμφανίστηκαν κινήματα στην Ιταλία, τη Ρωσία και την Ελλάδα. Τον Γενάρη, το επίκεντρο μετατοπίστηκε στην ανατολική Ευρώπη: την Λετονία, τη Λιθουανία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα – αλλά επίσης στην Αγγλία, τη Γαλλία, την Ισλανδία, την Νότια Κορέα, τη Γουαδελούπη, τη Ρεουνιόν, τη Μαδαγασκάρη, το Μεξικό και την Ιρλανδία οι άνθρωποι βγήκαν στο δρόμο ενάντια στην πολιτική της κρίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις με απεργίες. Το ζήτημα είναι εάν μια συλλογικά αγωνιζόμενη παγκόσμια εργατική τάξη θα προκύψει από τα κινήματα αυτά. Η Αργεντινή (το 2003) και η Ισλανδία δείχνουν ότι κάτι τέτοιο δε συμβαίνει αυτόματα. Το κίνημα υποχρέωσε την κυβέρνηση να παραιτηθεί, αλλά έφτασε σε τέλμα τον Φλεβάρη αν και ο πληθωρισμός χτύπησε το 20% και τα κοινωνικά προβλήματα εντείνονται!
15. Αυτοοργάνωση!
Ο καπιταλισμός δεν θα καταρρεύσει από μόνος του, αφήνοντας πίσω έναν κόσμο στον οποίο όλοι θα είμαστε καλά. Αλλά σήμερα ριζικά νέα πράγματα είναι εφικτά. Η «οικονομική κρίση» θα εξελιχθεί αναμφίβολα σε πολιτική κρίση. Για την τελική πτώση θα μπορεί να κατηγορηθούν οι υπερβολικές προσδοκίες από εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο (dotcom) ή η 11/9, αλλά ο καθένας μπορεί να δει ότι πλέον είναι το ίδιο το πιστωτικό σύστημα που καταρρέει. Νέα πράγματα θα ‘πρεπε να είναι εφικτά – αλλά αν θυμηθούμε πόσο γρήγορα 20 χρόνια πριν οι πιθανότητες για δράση καταστράφηκαν και οι αντιστεκόμενοι σπρώχτηκαν στο περιθώριο, γίνεται εμφανές ότι δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε σε κάποιο προβάδισμά μας.
[μετάφραση κειμένου της γερμανικής ομάδας wildcat – περισσότερα στο http://www.wildcat-www.de]