Μύθος του αναρχοσυνδικαλισμού
[Walther Bernecker ]
( Σεπτέμβριος 1996 )
Επανάσταση ή Ρεφορμισμός;Για την αλλαγή αναρχικών θέσεων στον Ισπανικό Εμφύλιο
Στην μέχρι τώρα βιβλιογραφία εξυψώνονται δύο κυρίως στοιχεία για να εξηγηθεί η οπισθοχώρηση της επανάστασης και η απώλεια της ισχύος των αναρχικών τα χρόνια 1937 και ΄38.
1/ τα φρανκικά στρατεύματα που κατάστρεφαν οτιδήποτε επαναστατικό κατακτούσαν και 2/ η θέση που κράτησε η δημοκρατική κυβέρνηση και κυρίως το ΚΚΙ που στράφηκε επίσης ενάντια σε οτιδήποτε επαναστατικό μέσα στην δημοκρατική ζώνη. Μπορεί να είναι σωστά αυτά τα δύο στοιχεία, δεν αρκούν όμως για να κατανοήσουμε σε όλο της το βάθος την αποτυχία της επανάστασης. Για να γίνει αυτό χρειάζεται επιπλέον ένα τρίτο στοιχείο. Ποιές οι διαφωνίες μέσα στο αυταρχικό κίνημα και πώς αυτές οι διαφωνίες επηρέασαν τη στρατηγική και την τακτική του αναρχισμού στον εμφύλιο. Μέχρι τον εμφύλιο 1936-37 το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα στην Ισπανία ήταν η μεγαλύτερη οργάνωση των εργατών. Το μαζικό αυτό κίνημα χάνει έδαφος κατά την διάρκεια του πολέμου, μετά την νίκη του Φράνκο κυριολεκτικά κομματιάζεται και μετά την άρση της απαγόρευσης του συνδικαλισμού το 1977 ξαναζεί μια μικρή αναζωπύρωση πριν χωριστεί λόγω ιδεολογικών διαφορών και καταδικαστεί από μόνο του στην ασημαντότητα. Σημαντικότερος φορέας του αναρχοσυνδικαλισμου ήταν η Confederation Nacional del Trabajo (CNT).Η είσοδος της CNT στην κεντρική κυβέρνηση, η προτεραιότητα να νικηθεί ο πόλεμος εις βάρος της κοινωνικής επανάστασης, το «προτσές» πολιτικοποίησης με την αρνητική έννοια. Όλα αυτά έκαναν τους εργάτες να χάσουν την εμπιστοσύνη τους ενώ οι ιδεολογικοί αντίπαλοι του αναρχοσυνδικαλισμου έβλεπαν να επιβεβαιώνεται με τις κριτικές που είχαν για αδυνατότητα εφαρμογής της αναρχοσυνδικαλιστικής θεωρίας.
Μέσα στο ελευθεριακό κίνημα το αμάρτημα της συμμετοχής σε μια κυβέρνηση και η «ρεφορμιστική» συνεργασία με άλλα συνδικάτα και κόμματα αναζωπύρωσαν τις διαμάχες των διαφόρων τάσεων. Όλοι οι αναρχικοί συγγραφείς που άσκησαν κριτική στο κίνημα που συμμετείχαν και στο ρόλο που έπαιξε αυτό στην ισπανική ιστορία, μιλάνε για ελλιπής συμφωνία των αναρχικών για τον τρόπο πραγματοποίησης μιας κοσμοθεώρησης που τόσο η CNT όσο και οι «καθαροί» αναρχικοί της Federation Anarquista Iberia αποκαλούν «ελευθεριακό κομμουνισμό». Αυτές οι διαφωνίες σε ιδεολογικά και πρακτικά ζητήματα ξεκινούν από τις αρχές του κινήματος: στο πρώτο συνέδριο των εργατών το 1870 στην Βαρκελώνη χρειάσθηκε να ψηφίσουν για τοπρόγραμμα της ομοσπονδίας. Οι διάφορές μέσα στο αναρχικό κίνημα (ρεφορμιστικές ή επαναστατικές) οξύνθηκαν τόσο που το 1931 διασπάται το αναρχοσυνδικαλιστικό συνδικάτο και οι σχέσεις μεταξύ CNT και της FAI ποτέ δεν υπήρξαν άριστες. Θα χρειαζόταν μια πιο λεπτομερείς ανάλυση των διαφωνιών σε κάθε περίπτωση, αλλά λίγο πολύ η μεγάλη διαμάχη ήταν αν τελική κατάσταση του ελευθεριακου κομουνισμού θα κατακτιόταν με ένα βίαιο ξέσπασμα του επαναστατικού πνευματος ή με μια μακρόχρονη σταδιακή «ρεφορμιστική» πορεία.
Στο συνέδριο του Μάη του 1936 στην Σαραγόσα υπήρξε βέβαια επανένωση των συνδικάτων, αλλά οι ιδεολογικές διαφορές παρέμειναν. Έτσι ο πόλεμος βρίσκει τους αναρχικούς ενωμένους σ΄ένα συνδικάτο αλλά ουσιαστικά ασύμφωνους σ΄ότι αφορά ζητήματα τακτικής και αυτή η ασυμφωνία θα έχει σημαντικές συνέπειες για την κοινωνική επανάσταση που άρχισε στις 19 Ιουλίου 1936. Αυτή η επανάσταση σαν μια πυρκαγιά σάρωνε τα πάντα στο περασμά της και έθετε στους επαναστάτες όχι μόνο το ερώτημα για τη δημιουργία νέων οικονομικών σχέσεων και κολλεκτίβων αλλά έπρεπε να βρεθεί και μια καινούργια πολιτική σχέση του οργανωμένου αναρχισμού με το μέχρι τώρα κάθετα απορριπτόμενο κράτος. Οι θεσμοί που συμβόλιζαν το καταπιεστικό κράτος τώρα είχαν καταστραφεί- στρατός, αστυνομία, κυβέρνηση, δικαστήρια. Το ερώτημα τώρα ήταν: να καταστραφεί τώρα κάθε κρατικός μηχανισμός και να εφαρμοστεί η οριζόντια κοινωνία των κολλεκτίβων και των εργατικών συμβουλίων χωρίς ιεραρχία και κυβέρνηση ή να νικηθεί πρώτα ο πόλεμος; Ο αναρχικός Juan Garcia Oliver που θα γινόταν αργότερα υπουργός δικαιοσύνης θυμάται ότι για αυτόν τότε υπήρχαν δύο επιλογές : από τη μια ελευθεριακός κομμουνισμός, που ουσιαστικά θα σήμαινε μια αναρχική δικτατορία και από την άλλη δημοκρατία , που θα σήμαινε συνεργασία. Οι καταλανικές τοπικές επιτροπές της CNT αποφασίζουν να συνεργαστούν με τους υπόλοιπους «αντιφασίστες» στις λεγόμενες αντιφασιστικές πολιτοφυλακές. Έτσι υπερισχύει μέσα στο αναρχικό κίνημα εκείνη η ρεφορμιστική τάση που λίγες εβδομάδες πριν στο συνέδριο της Σαραγόσα είχε ηττηθεί από την ορθόδοξη αναρχική τάση της FAI. Ξαφνικά οι καταλανοί αναρχικοί συνειδητοποιούν ότι δεν είχαν ποτέ αναπτύξει μια τακτική για τη φάση μετάβασης από μια κοινωνική οργάνωση σε μια άλλη. Έτσι σταδιακά, βήμα-βήμα συμμετέχουν όλο περισσότερο στον νέο «επαναστατικό» όργανο εξουσίας από φόβο πως οι ιδεολογικοί αντίπαλοί τους θα εκμεταλλευόντουσαν την απουσία τους και θα καπέλωναν την επανάσταση. Αυτός ο πολιτικός μετασχηματισμός του οργανωμένου αναρχισμού στην Ισπανία προκάλεσε αντιδράσεις σε όλο τον πλανήτη από την μεριά των αναρχικών. Από την άλλη μπορούσε κανείς να ακούσει τα χαχανητά των αντιπάλων του αναρχισμού , που δεν έβλεπαν στην είσοδο της CNT στην κυβέρνηση ως ένα τακτικό βήμα και ως εξαίρεση , αλλά ως την πρακτική αποτυχία της αντικρατιστικής άποψης.
Όταν οι αναρχικοί της CNT-FAI εγκατέλειψαν την κυβέρνηση λογοδότησαν για την δράση τους και έγινε κατανοητό ότι υπήρξαν πολύ αφελείς. Οι κομμουνιστές τους χρησιμοποίησαν για να καταστείλουν την κοινωνική επανάσταση και μετά ουσιαστικά τους πέταξαν από την κυβέρνηση τον Μάη του 1937. Χαρακτηριστικό είναι το τι συνέβη στις αρχές Μάη του �37 στη Βαρκελώνη όπου για να καταλάβει ο κομμουνιστικός πλέον στρατός την πόλη που ήταν στα χέρια των αγωνιστών της CNT-FAI χρειάστηκε να παρέμβουν οι αναρχικοί υπουργοί και να στείλουν σπίτι τους αγωνιστές των οδοφραγμάτων.
Αλλά και μετά την έξοδο της CNT-FAI από την κυβέρνηση οι αναρχοσυνδικαλιστές δεν επέστρεψαν στην επαναστατική παράδοση της άμεσης δράσης και της άρνησης του κράτους, ακόμα και όταν η δημοκρατική κυβέρνηση επιτίθονταν σε επαναστατικές δομές όπως στην Αραγονία. Οι εκατομμύρια εργάτες που στήριζαν την CNT-FAI καθόλη τη διάρκεια αυτών των ενδοδημοκρατικών «παιχνιδιών» έμεινα ανεκμετάλλευτοι. Το συνδικάτο δεν τους ενεργοποίησε , αντιθέτως αρκέστηκε σε διάφορες απειλές που το φθινόπωρο του 1937 κανένας πλέον δεν έπαιρνε στα σοβαρά. Ο ισπανικός αναρχισμός είχε χάσει πλέον την τεράστια δύναμη που είχε πριν το πόλεμο. Σίγουρα όμως η στάση της CNT-FAI δεν έβρισκε σύμφωνους όλους τους αναρχικούς στην Ισπανία. Τέλος 1937 η οργάνωση νεολαίας Juventutes Libertarias εκδίδει μια μπροσούρα όπου οι Calero, Campos και Peirats κατηγορούν την CNT για προδοσία των ιδεολογικών αρχών του αναρχισμού. Κατηγορούν την ηγεσία της CNT ότι τους ξεγελούσαν λέγοντάς τους ότι οι καταστάσεις απαιτούν τέτοια παραβίαση ιδεολογικών αρχών. Κατηγορούσαν επίσης την ιδεολογική αποπλάνηση, τον αναρχολενινισμό και την αυθεντία της ηγεσίας που δεν επέτρεπε καμιά κριτική από τα αριστερά. Σχεδόν την ίδια στάση κράτησαν και οι Amigos de Durutti..
Ο Diego Abat de Sadillan γράφει το 1938 για την CNT: «Σε όλες τις επαναστάσεις οι προοδευτικές μειοψηφίες προσπαθούν, όσο είναι βέβαια εφικτό, να καταστρέψουν το παλιό καθεστώς και να χτίσουν καινούργιες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Στην ισπανική επανάσταση αυτές οι μειοψηφίες δεν διευκόλυναν την κοινωνική πρόοδο αλλά το αντίθετο. Στην Ισπανία υπήρχε μια πλατιά μάζα ανθρώπων που ήθελε την επανάσταση και υπήρχαν και οι λεγόμενες ηγετικές μειοψηφίες- ανάμεσά του και η δικιά μας -που όχι μόνο δεν δρούσαν ερεθιστικά για επιτευχθεί αυτός ο στόχος, αλλά προσπάθησαν με όλα τα μέσα να του κόψουν τα φτερά».
(To κείμενο βρέθηκε στο διαδικτυακό τόπο της ομάδας Tristero)