Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ
Οι επαναστάσεις δεν είναι παιδιάστικα παιχνίδια ούτε φλυαρίες ακαδημαϊκών, όπου μοναχά οι ματαιοδοξίες αλληλοεξοντώνονται, ούτε αγώνας φιλολογικός όπου το μόνο που χύνεται είναι μελάνι. Η επανάσταση είναι πόλεμος κι όποιος λέει πόλεμος εννοεί καταστροφή ανθρώπων και πραγμάτων. Είναι αναμφίβολα θλιβερό για τον άνθρωπο, που ακόμα δεν ανακάλυψε ένα πιο ειρηνικό μέσο προόδου, όμως ως τις μέρες μας η ιστορία δεν προχωρά ούτε βήμα χωρίς να βαφτιστεί στο αίμα. Εξάλλου η αντίδραση δεν μπορεί να κατηγορήσει διόλου την επανάσταση για κάτι τέτοιο. Η ίδια έχυσε πολύ περισσότερο αίμα σε κάθε αφορμή. Απόδειξη οι σφαγές του Παρισιού τον Ιούνη του 1848 και τον Δεκέμβρη του 1851, η ωμή καταπίεση των αυταρχικών κυβερνήσεων των άλλων χωρών, την ίδια εποχή κι έπειτα, δίχως να αναφερθούμε στις δεκάδες, τις εκατοντάδες, τις χιλιάδες των θυμάτων που στοιχίζουν οι πόλεμοι οι οποίοι είναι αναγκαίες συνέπειες, κάτι σαν περιοδικός πυρετός αυτής της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης που ονομάζουν αντίδραση.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Αυτό που διακηρύσσω, λοιπόν, ως έναν βαθμό, είναι η εξέγερση της ζωής κατά της επιστήμης ή μάλλον κατά της εξουσίας της επιστήμης. Όχι για να καταστρέψουμε την επιστήμη – πράγμα εγκληματικό για την ανθρωπότητα – αλλά για να την ξαναβάλουμε οριστικά στην θέση της. Μέχρι σήμερα η ανθρώπινη ιστορία δεν ήταν παρά μια διαρκής και αιμοχαρής σφαγή εκατομμυρίων ταλαίπωρων ανθρώπων για κάποια ανελέητη αφαίρεση: θεό, πατρίδα, κρατική ισχύ, εθνική ευημερία, ιστορικά δίκαια, δικαιοσύνη, πολιτική ελευθερία, κοινό συμφέρον. Αυτή ήταν ως τις μέρες μας η φυσική αναπόδραστη και μοιραία πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών. Δεν είναι στο χέρι μας να κάνουμε κάτι γι αυτό. Προκειμένου για το παρελθόν, πρέπει να το αποδεχτούμε όπως θα κάμναμε με κάθε φυσικό πεπρωμένο. Πρέπει να πιστέψουμε ότι ήταν ο μόνος δυνατός δρόμος για την διαπαιδαγώγηση του ανθρώπινου είδους. Και δεν πρέπει να ξεγελιόμαστε στο σημείο αυτό. Ακόμα κι αν αποδώσουμε το μεγαλύτερο μερίδιο για τούτα τα μακιαβελικά τεχνάσματα στις άρχουσες τάξεις, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι καμμιά μειοψηφία δε θα ‘ταν ικανή να επιβάλει αυτές τις φριχτές θυσίες στις μάζες, αν αυτές οι ίδιες δεν είχαν μια οριακά ενστικτώδη παρόρμηση να θυσιάζονται πάντοτε γι αυτές τις αδηφάγες αφαιρέσεις, που σαν βρυκόλακες τράφηκαν με αίμα ανθρώπων.
ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Δεν θα κουραζόμουν ποτέ να το επαναλαμβάνω: η ομοιομορφία είναι θάνατος, η διαφορετικότητα είναι ζωή. Η πειθαρχημένη ενότητα, που δεν μπορεί να πραγματωθεί σ’ ένα οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον δίχως να καταστρέψει τον δημιουργικό αυθορμητισμό της σκέψης και της ζωής, δολοφονεί τις κοινωνίες. Η ζωντανή ενότητα, η αληθινή κοινότητα που επιθυμούμε είναι εκείνη που γεννά η ελευθερία στους ίδιους τους κόλπους των ανεξάρτητων και διαφορετικών εκδηλώσεων της ζωής, εκφραζόμενη από τον αγώνα. Θα καταλάβαινα την λατρεία ενός στρατηγού τακτικού στρατού για την νεκρική σιωπή που η πειθαρχία επιβάλλει στο πλήθος. Ο δικός σας στρατηγός, ο δικός μας στρατηγός, ο στρατηγός του λαού, δεν έχει ανάγκη αυτή τη σιωπή των σκλάβων γιατί είναι συνηθισμένος να ζει και να διατάζει μέσα στην ταραχή. Η ταραχή είναι το πάθος της λαϊκής ζωής, η μόνη ικανή να βγάλει όλον αυτό τον κόσμο από τις αδικίες που υφίσταται, και δεν μπορούμε να υποκινήσουμε αρκετά αυτό το πάθος και αυτή τη ζωή.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΣΜΟΥ
Είναι δυνατό και μέσα από την πιο έξυπνη εμπνευσμένη και ενεργητικά εκφρασμένη προπαγάνδα να μεταφυτέψουμε στις μεγάλες μάζες ενός έθνους τάσεις φιλοδοξίες ,πάθη και σκέψεις που είναι απόλυτα ξένες προς αυτές ,που δεν είναι προϊόν της ιστορίας ,των συνηθειών και των παραδόσεων; Μου Φαίνεται ότι ,όταν το ερώτημα τοποθετείται έτσι ,κάθε λογικός και ευαίσθητος άνθρωπος που δεν έχει ιδέα για τον τρόπο που αναπτύσσεται η λαϊκή συνείδηση, μπορεί να απαντήσει μόνο αρνητικά. Τελικά ,καμία προπαγάνδα δεν δημιούργησε ποτέ τεχνητά μια πηγή ή μια βάση για τις φιλοδοξίες και τις ιδέες αίνους λαού ,που είναι πάντοτε τα αποτέλεσμα της αυθόρμητης ανάπτυξης τους και των πραγματικών συνθηκών ζωής.
Τι μπορεί να κάνει τότε η προπαγάνδα; Μπορεί ,γενικά, να εκφράσει τα ίδια τα ένστικτα του προλεταριάτου με μια νέα ,πιο συγκεκριμένη και πιο κατάλληλη μορφή. Μπορεί μερικές φορές να συντομεύσει και να διευκολύνει το ξύπνημα της συνείδησης των ίδιων των μαζών. Μπορεί να τις κάνει να συνειδητοποιήσουν το τι είναι ,τι αισθάνονται και τι ήδη επιθυμούν παρορμούνε από τα ένστικτα ,αλλά ποτέ η προπαγάνδα δεν μπορεί να τις κάνει ότι δεν είναι, ούτε να ξυπνήσει μέσα στην καρδιά τους πάθη που είναι ξένα με τη ίδια τους την ιστορία. Τώρα να συζητήσουμε το ζήτημα αν με την προπαγάνδα είναι δυνατό να αποκτήσει ένας λαός πολιτική συνείδηση. Για πρώτη φορά πρέπει να καθορίσουμε τι είναι πολιτική συνείδηση για τις λεκές μάζες. Δίνω έμφαση στη φράση για τις λεκές μάζες ,γιατί ξέρουμε πολύ καλά ότι για τις προνομιούχες τάξεις πολιτική συνείδηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά το δικαίωμα για κατάκτηση που είναι εγγυημένο και κατοχυρωμένο ,του εκμεταλευτου της εργασίας των μαζών και το δικαίωμα να τις κυβερνά ,ώστε να εξασφαλίζει αυτήν την εκμετάλλευση. Αλλά για τις μάζες ,που είναι υποδουλωμένες ,που εξουσιάζονται και αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης σε συνίσταται η πολιτική συνείδηση; Αυτή μπορεί να διασφαλιστεί μόνο από ένα πράγμα την θεά της εξέγερσης. Αυτή η μανά αποτελεί την απαραίτητη ιστορική προϋπόθεση για την πραγμάτωση κάθε μια χωριστά και όλων των ελευθέριων.
Βλέπουμε ότι αυτή η φράση, πολιτική συνείδηση μέσα σε όλη την πορεία της ιστορικής εξέλιξης ,κατέχει δυο εντελώς διαφορετικά νοήματα που αντιστοιχούν σε δυο αντιμαχόμενες απόψεις. Από την Σκόπια των προνομιούχων τάξεων ,η πολιτική συνείδηση σημαίνει κατάκτηση ,υποδούλωση κα τον αδιαχώριστο μηχανισμό για αυτή την εκμετάλλευση των μαζών :την δεσποτική κρατική οργάνωση. Από την Σκόπια των μαζών ,έχει το νόημα της καταστροφής του κράτους. Κατά συνέπεια εννοεί πράγματα που είναι διαμετρικά αντίθετα. Τώρα ,είναι απόλυτα βέβαιο ότι ποτέ δεν υπήρξε κανένας λαός που να μην αισθάνθηκε στην αρχή της υποδούλωσης την ανάγκη να εξεγερθεί. Η εξέγερση αποτελεί φυσική τάση της ζωής. Ακόμα και το σκουλήκι στρέφεται ενάντια στο πόδι που το λειώνει. Γενικά , η ζωτικότητα και η σχετική αξιοπρέπεια ενός ζώου μπορεί να μετρηθεί από την δύναμη του ένστικτου της εξέγερσης. Μέσα στον κόσμο των ζωών ,όπως και στον ανθρώπινο κόσμο ,δεν υπάρχει καμιά συνήθεις πιο εξευτελιστική ,πιο ηλίθια ή πιο δειλή από την συνήθεια της δουλικής υποταγής και της καταπίεσης από κάποιον άλλον. Αμφισβητώ το ότι υπήρξε λαός που τόσο εκφυλισμένος που κάποτε, τουλάχιστον στην αρχή της ιστορίας τους που δεν εξεγέρθηκε ενάντια στο ζυγό των αφεντικών ,των εκμεταλλευτών και του κράτους.
Αλλά πρέπει να αναγνωριστεί επίσης ότι από την εποχή του μεσαίωνα ,το κράτος έχει καταστέλλει όλες τις λαϊκές εξεγέρσεις. Όλες οι αποκαλούμενα επαναστάσεις του παρελθόντος -συμπεριλαμβανομένης και της γαλλικής επανάστασης παρ΄ όλες τις υπέροχες ιδέες που ενέπνευσαν-δεν υπήρξαν τίποτε άλλο παρά η πάλη ανάμεσα σε αντίπαλες εκμεταλλεύτηκες τάξεις για την αποκλειστική απόλαυση των προνομιών που πρόσφερε το κράτος. Το μόνο που εκφράζουν είναι ο αγώνας για την κυριαρχία και την εκμετάλλευσης των μαζών.
Και οι μάζες; Αλίμονο! Πρέπει να αναγνωριστεί ότι οι μάζες επέτρεψαν στον εαυτό τους να διαφθαρεί βαθιά και να γίνει απαθής από την καταστρεπτική επίδραση του διεφθαρμένου ,συγκεντρωτικού ,πολιτισμού του κρατισμού.
Μιχαήλ Μπακούνιν
