Katarzis: Περιβαλλοντικοί αγώνες στη Βουλγαρία
Πηγή: Το Βουλγαρικό αναρχικό φανζίν Katarzis, τεύχος 7: Αγγλόφωνο αφιέρωμα “Year of Resistance”. ’Aρθρο της AnarhoSaprotiva (Αναρχική Αντίσταση) από τη Σόφια της Βουλγαρίας. Για επικοινωνία με το φανζίν: katarzis@riseup.net
Τους τελευταίους μήνες, το περιβαλλοντικό κίνημα στη Βουλγαρία άρχισε να μοιάζει πράγματι με κίνημα. Πραγματοποιήθηκαν αποκλεισμοί δρόμων, μεγάλες διαδηλώσεις και πολλές άλλες διάφορες μικρότερες και μεγαλύτερες πολύμορφες δράσεις σε όλη τη χώρα.
Χρησιμοποιούμε τη λέξη “κίνημα”, επειδή ξαφνικά άρχισαν να οργανώνονται διαφορετικές ενέργειες από πολλές διαφορετικές ομάδες και άτομα και οι αγώνες ξέφυγαν απ’ τα χέρια των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), πλησιάζοντας σ’ ένα τέτοιο επίπεδο πιο κοντιντό προς τις “υπόγειες” μορφές οργάνωσης, αν και ακόμα ολόκληρη η κατάσταση λειτουργούσε παράλληλα με τις ΜΚΟ. Όλη αυτή η πρόοδος όσον αφορά τις ενέργειες κι όλα τα σχετικά φαίνεται να προέκυψε από το πουθενά, όμως η αλήθεια είναι ότι αυτό που τρέχει τώρα είναι το αποτέλεσμα κάποιων ετών σκληρής εργασίας που προηγήθηκαν.
Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια σύντομη εξήγηση των διαδικασιών που εξελίσσονται εδώ από την δική μας υποκειμενική και κάπως αντιεξουσιαστική προοπτική, ωστόσο έχετε υπόψη ότι υπάρχουν πολλές άλλες απόψεις σχετικά με το τί συμβαίνει εδώ.
Ας δούμε λοιπόν τι επηρέασε τις πρόσφατες εξελίξεις. Πέρυσι – το 2006 – έγιναν δύο μεγάλες και σχετικά πετυχημένες εκστρατείες που προέρχονταν όχι μόνο από τις ΜΚΟ, αλλά από διάφορες “υπόγειες” πρωτοβουλίες βάσης.
Τι συνέβη στο Popinci;
Εδώ και μερικά χρόνια τώρα, εκκρεμεί ένα σχέδιο από μια καναδική εταιρία για τη δημιουργία ενός μεταλλείο χρυσού με χρήση κυανίου κοντά στο χωριό Popinci. Οι άνθρωποι εκεί αντιστέκονται στο σχέδιο αυτό, για διάφορους λόγους. Κυρίως, είναι η κατανόηση ότι αυτή η μεγάλη πολυεθνική επιχείρηση, που προσπαθεί να αναλάβει την εφαρμογή του αναπτυξιακού σχεδίου, θα τους χρησιμοποιήσει απλώς ως φθηνά εργατικά χέρια ώστε να εκμεταλλευτεί το χρυσό του μεταλλείου όσο το δυνατόν ταχύτερα, ενώ το φυσικό περιβάλλον στην περιοχή θα καταστραφεί και πιθανότατα θα εμφανιστούν προβλήματα υγείας στους ίδιους τους κατοίκους και στα παιδιά τους.
Παρόμοιες περιπτώσεις έχουν σημειωθεί και σε άλλες χώρες (για παράδειγμα, στη Rosia Montana της Ρουμανίας) τις οποίες έχουν υπόψη τους οι άνθρωποι στη Βουλγαρία, όπως γνωρίζουν και τα αποτελέσματα παρόμοιων αναπτυξιακών προγραμμάτων που βρίσκονται σε ισχύ σε άλλες χώρες.
Μιλώντας για την αντίσταση, είναι καλό να ξέρετε ότι εκτός από τις πρωτοβουλίες βάσης στο Popinci και τα άλλα χωριά της περιοχής, ο αγώνας κατά της κατασκευής ορυχείου χρυσού με χρήση κυανίου υποστηρίχθηκε και από διάφορες περιβαλλοντικές ΜΚΟ, μεμονωμένους ακτιβιστές (τόσο στη Βουλγαρία όσο και στο εξωτερικό) καθώς επίσης και από τις κοινοτικές αρχές. Έχει σημασία να σημειωθεί ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ντόπιων τάχθηκε ενάντια στο πρόγραμμα, ενώ έγινε ένα τοπικό δημοψήφισμα όπου σχεδόν το 97% ψήφισε εναντίον του.
Όταν τον Ιούλη του 2006, ενάντια στη θέληση των ανθρώπων αυτών, το σχέδιο άρχισε να τίθεται σε εφαρμογή, περίπου 200 άτομα πήγαν εκεί και έστησαν ένα οδόφραγμα για να μπλοκάρουν τις εργασίες, αλλά το κράτος έστειλε τις ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας, οι οποίες τελικά δεν ήταν αυτές που επιτέθηκαν στο οδόφραγμα, αλλά κάποιοι άνθρωποι της μαφίας. Υπήρξαν κάποιες συμπλοκές με τις δυνάμεις “ασφαλείας” και ένας ντόπιος υπέστη επίθεση με μαχαίρι επιστρέφοντας από το οδόφραγμα, και κινδύνευσε να χάσει τη ζωή του. Η αστυνομία με επίσημη δήλωσή της για το μαχαίρωμά του, αποφάνθηκε ότι ήταν «απόπειρα αυτοκτονίας» – μια απόδειξη της συνεργασίας μεταξύ κράτους, αστυνομίας, μαφίας και επενδυτών.
Στο τέλος, μετά από 36 μέρες συνεχούς αποκλεισμού με το οδόφραγμα, η καναδική επιχείρηση αποχώρησε αναβάλλοντας προσωρινά τα σχέδιά της.
Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις ήταν όταν στις 25 Απριλίου 2007 υπήρξαν πληροφορίες ότι η επιχείρηση θα έβαζε μπρος και πάλι το πρόγραμμα. Αλλά οι ντόπιοι, για άλλη μια φορά, φάνηκαν έτοιμοι για αγώνα.
Το ίδιο πρόβλημα προέκυψε στο όρος Ροδόπη, όπου η εταιρία Dundee Precious Metals θέλησε να δημιουργήσει ένα άλλο ορυχείο χρυσό με χρήση κυανίου.
Τι συμβαίνει με το “Da Spasim Irakli” (“Σώστε το Irakli”);
Μια άλλη μεγάλη εκστρατεία ήταν πέρυσι (2006) με το “Da Spasim Irakli”. Ενώ δεν ήταν τόσο επιτυχής όσο αυτή με το ορυχείο χρυσού όσον αφορά τους στόχους που έθεσε στον εαυτό της, ο αγώνας αυτός έχει πετύχει να επηρεάσει αρκετά το περιβαλλοντικό κίνημα στη Βουλγαρία.
Το Irakli είναι μια προστατευόμενη φυσική ζώνη δίπλα σ ένα μικρό χωριό στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Είναι πολύ δημοφιλής περιοχή επειδή αρκετός εναλλακτικός κόσμος χρησιμοποιεί την παραλία του για «παράνομο» κάμπινγκ. Ακόμα είναι ένα αρκετά διατηρημένο φυσικό περιβάλλον, με αρκετά σπάνια και υποτίθεται «προστατευόμενα» είδη ζώων και φυτών. Στην αρχή του περασμένου χρόνου υπήρξαν πληροφορίες ότι υπάρχει ένα πρόγραμμα κατασκευής ενός θερέτρου δίπλα στην παραλία. Εκτός από το ότι η παραλία είναι σημαντική για ένα σωρό ανθρώπους που κατασκηνώνουν εκεί και έτσι το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας στη Βουλγαρία είναι πολύ ανήσυχο με τα όσα γίνονται στην παραλία: υπερ-ανάπτυξη, τεράστια ξενοδοχεία και τουριστικά θέρετρα, το αποτέλεσμα των οποίων είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος και η αδυναμία πλέον των ανθρώπων να κάνουν διακοπές με την ησυχία τους ανάμεσα σε τεράστιες τσιμεντένιες εγκαταστάσεις.
Το “Da Spasim Irakli” (“Σώστε το Irakli”) ξεκίνησε ως πρωτοβουλία βάσης για την υποστήριξη της παραλίας αρχικά απευθύνοντας καλέσματα μέσω του ίντερνετ, αλλά πολύ γρήγορα μεταμορφώθηκε σε μια πολύ μεγάλη εκστρατεία, αρκετοί άνθρωποι έδειξαν την αλληλεγγύη τους και έτσι η πρωτοβουλία αυτή έγινε σύμβολο των περιβαλλοντικών αγώνων και της οργής των ανθρώπων.
Υπήρξαν πολλά είδη δραστηριοτήτων και τα μέλη του “Da Spasim Irakli” έκαναν μια πολύ επιτυχημένη εκστρατεία δημόσιων σχέσεων μέσω των ΜΜΕ και έτσι η όλη εκστρατεία έτυχε πολύ θετικής στάσης από πλευράς αρκετών ΜΜΕ. Η ομάδα συνεργάζεται στενά και με περιβαλλοντικές ΜΚΟ και κάποιοι από αυτούς συνεργάζονται σταθερά με ΜΚΟ. Γι αυτό και πιθανώς οι περισσότεροι από τους ανθρώπους συμβιβάστηκαν με την ιδέα ότι προκειμένου να σωθεί πραγματικά το Irakli, η μόνη πιθανότητά που τους παρουσιαζόταν ήταν να χρησιμοποιήσουν τις δύο Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (η Βουλγαρία εντάχθηκε στην Ε.Ε. το 2007) που διαμορφώνουν το δίκτυο NATURA 2000 (περισσότερα για το δίκτυο αυτό παρακάτω). Η περιορισμένη επιτυχία του όλου αγώνα έγκειται στο ότι το κράτος διέκοψε τις οποιεσδήποτε εξελίξεις στην περιοχή για ένα χρόνο και ενώ οι άνθρωποι ήλπιζαν ότι αυτό το διάστημα θα επεκτεινόταν, πολύ πρόσφατα το κράτος αποχαρακτήρισε τα εδάφη εκείνα στα οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί το αναπτυξιακό πρόγραμμα, για να αρχίσει σύντομα η κατασκευή δεδομένου ότι η επιχείρηση προετοιμαζόταν από καιρό. Πιθανώς, οι πιο ακραίες περιπτώσεις καταστολής ήταν όταν κάποιοι ιδιωτικοί σεκιουριτάδες κατέστρεψαν μερικές μικρές κατασκευές (όπως τους μικρούς πίνακες, πάγκους, μέρη όπου άναβαν οι φωτιές κ.λπ….) που χρησιμοποιούνταν από τους ανθρώπους που έκαναν «παράνομο» κάμπινγκ στην παραλία για χρόνια καθώς και ένα άλλο περιστατικό όταν έκαψαν τα σακίδια κάποιων ανθρώπων που παραθέριζαν εκεί.
Όλα τα προγράμματα ανέγερσης κτιρίων στο Irakli έχουν εγκριθεί και σύντομα θα αρχίσει η υλοποίησή τους. Ένα από τα προγράμματα χρηματοδοτείται από την εταιρία AKB-Forest που διευθύνεται από πρώην στέλεχος του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Έγινε αναφορά στο δίκτυο NATURA 2000 της Ε.Ε., το οποίο πολλοί ακτιβιστές (και των ΜΚΟ και των συλλογικοτήτων βάσης) το έχουν δεχτεί ως τη μόνη πιθανότητα να προστατευθεί το φυσικό περιβάλλον. Αλλά τι είναι αυτό το δίκτυο; Με λίγα λόγια, είναι βασικά ένα δίκτυο που υποτίθεται ότι υπάρχει σε όλες τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. που διαθέτουν προστατευόμενες περιοχές, όπου όσα άτομα από διάφορα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη κατάφεραν να επιβιώσουν, μπορούν να γίνουν πλέον αντικείμενα παρατήρησης και υποστηρίζονται από δύο οδηγίες της Ε.Ε. Οι περιοχές αυτές πρέπει να προταθούν από τους ειδικούς των ΜΚΟ και το κράτος να κάνει δεκτή την πρότασή τους για να κηρυχθούν υπό προστασία. Πέρυσι άρχισε μια μεγάλη εκστρατεία προκειμένου να υποστηριχτούν όσα εδάφη είχαν προταθεί από τις ΜΚΟ προς το κράτος, αλλά στο τέλος το κράτος δέχτηκε ένα πολύ χαμηλότερο ποσοστό περιοχών από ό,τι περίμεναν οι ΜΚΟ. Η αποτελεσματικότητα του δικτύου NATURA 2000 είναι φυσικά τουλάχιστον αμφισβητήσιμη.
Η περίπτωση της Stranja το καλοκαίρι του 2007
Η περίπτωση της Stranja είναι αυτή όπου ο καθένας ένιωσε σίγουρα την μεγαλύτερη αλλαγή. Στις 29 Ιουνίου, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο αποχαρακτήρισε την περιοχής της Stranja ως φυσικό δρυμό, αφότου η εταιρία “Crash2000” κέρδισε μια δίκη που είχε αρχίσει λίγους μήνες πριν. Ο φυσικός δρυμός της Stranja είναι αυτός που διαθέτει την περισσότερη άγρια ζώα και το καλύτερα διατηρημένο φυσικό περιβάλλον και έτσι η οργή των ανθρώπων δεν είναι κάτι το απροσδόκητο.
Πολύ γρήγορα μετά τα νέα αυτά, έγιναν πολλές και διαφορετικές διαμαρτυρίες σε αρκετές πόλεις. Οι τρείς πρώτες απ αυτές έγιναν κατά το λεγόμενο flash mob (σ.τ.μ. πολλοί άνθρωποι δίνουν ένα ραντεβού σε κάποιο μέρος χωρίς ανοιχτό κάλεσμα, εμφανίζονται ξαφνικά κι έπειτα αποχωρούν αφού έχουν διαταράξει την κανονική λειτουργία εκεί). Στη δεύτερη διαδήλωση 400 άτομα απέκλεισαν την κεντρική διασταύρωση της πόλης της Σόφιας για 30-40 λεπτά. Συνελήφθησαν 35 άτομα. Διάφορες δράσεις συνεχίστηκαν σε όλη τη χώρα για μερικές εβδομάδες, και αν και δεν υπήρξαν άλλοι αποκλεισμοί, πολλές από τις ενέργειες ήταν “χωρίς άδεια”, κάτι που εδώ θεωρείται λίγο-πολύ επαναστατική πράξη.
Ο αριθμός των ενεργειών αυτών μέσα σ’ ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, το γεγονός ότι συνέβαιναν παντού στη χώρα καθώς επίσης και ο τρόπος που οργανώνονταν, ήταν κάτι που δεν είχε ξαναγίνει εδώ μετά από (και σίγουρα στη διάρκεια) την εποχή της μπολσεβίκικης δικτατορίας. Αυτή η εκστρατεία κατόρθωσε να δημιουργήσει κάποια πίεση προς το κράτος και, στο τέλος, υπήρξε μια απόφαση του Κοινοβουλίου με την οποία η Stranja χαρακτηρίζεται ξανά φυσικό πάρκο. Αυτό ήταν πολύ ενθαρρυντικό για τον κόσμο δεδομένου ότι είδαν τις δράσεις τους να έχουν ένα άμεσο αποτέλεσμα. Ωστόσο, δεν ήταν και τόσο μεγάλη νίκη, μιας και ο νόμος που πέρασε το κοινοβούλιο είναι αρκετά συζητήσιμος, καθώς τώρα η κατάσταση με την παράνομη κατασκευή του ξενοδοχείου από την “Crash2000” βρίσκεται στην κατάσταση που ήταν δύο μήνες πριν. Πάντως, πέρα από αυτό οι άνθρωποι θεωρούν τον αγώνα τους αγώνα για ολόκληρο το φυσικό περιβάλλον στη Βουλγαρία, ενώ τη μέρα της απόφασης του κοινοβουλίου έγινε πιθανώς μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην πρόσφατη ιστορία της Βουλγαρίας, διαδήλωση η οποία οργανώθηκε χωρίς τη συμμετοχή οποιασδήποτε εξουσιαστικής δομής και περισσότεροι από 2000 άνθρωποι διαδήλωσαν στη Σόφια με το σύνθημα “Φύση, όχι τσιμέντο”. Ο αγώνας οδεύει προς την επέκτασή του ώστε να καλύψει όλα τα περιβαλλοντικά θέματα και τα ζητήματα προστασίας της φύσης σε εθνικό επίπεδο.
Υπάρχουν επίσης πολλά άλλα και ακόμα μεγαλύτερα αναπτυξιακά προγράμματα (“Super Borovetz” και “Panichishte” στο βουνό Rila). Οι επενδυτές είναι εδώ, επίσης, μεγάλες εταιρίες, off-shore προέλευσης που συνεργάζονται με ντόπιους καπιταλιστές με προϋπηρεσία στον ολοκληρωτισμό. Οι διαμαρτυρίες ενάντια στα προγράμματα αυτά άρχισαν ήδη από τις 29 Αυγούστου, όταν μια ακόμα μεγάλη διασταύρωση αποκλείστηκε για μια ώρα περίπου. Ένας άνθρωπος με δυο σκυλιά συνελήφθη χωρίς κάποια αφορμή.
Ποια είναι θέση των αναρχικών για όλα αυτά
Δεν υπάρχει κάποια “επίσημη” θέση, αλλά ομάδες όπως το “Katarzis”, η αυτόνομη αντιεξουσιαστική ομάδα “AnarhoSaprotiva”, το στέκι “Ecotopia” στο Razgrad, που προσπαθούν να δουλέψουν παράλληλα δημιουργικά, να υποστηρίξουν με τις μικρές τους δυνάμεις και να δείξουν την αλληλεγγύη τους.
Βεβαίως, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι με διαφορετικές απόψεις περί οριζόντιας οργάνωσης και δράσης μέσα στο κίνημα, αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι η μόνη περίπτωση. Έχουν γίνει συζητήσεις για το σχηματισμό ενός νέου πολιτικού κόμματος από μερικούς ηγέτες ΜΚΟ (το θεωρούν ως έναν τρόπο για να γίνει μια αλλαγή), κάποιοι άνθρωποι μιλούν στο όνομα του κινήματος κ.λπ…… Επίσης, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των διαφόρων ΜΚΟ, όπως για παράδειγμα η περιβαλλοντική ένωση “Za Zemiata” (“Για τη Γη”) που είναι η μόνη ΜΚΟ στη Βουλγαρία που λειτουργεί οριζόντια και η οποία μοιάζει να ενδιαφέρεται για κάποιες μορφές άμεσης δράσης, οργανώνοντας και βοηθώντας διαμαρτυρίες στους δρόμους και άλλες ενέργειες, συνεργαζόμενη με πρωτοβουλίες ομάδων βάσης (όπως η μπάντα RoR-Samba στη Σόφια), κ.λπ…, ενώ υπάρχουν και εκείνες οι ΜΚΟ που είναι πολύ επαγγελματικά προσανατολισμένες (σε ζητήματα οικολογίας ή κάποιων ζώων) και οι οποίες είναι στενά συνδεδεμένες με τις αρχές.
Αλλά προς το παρόν, δεν υπάρχει καμία ανοικτή σύγκρουση μεταξύ των απόψεων αυτών και συνυπάρχουν καθώς οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν λύσεις. Το κίνημα αυτό στις ρίζες του είναι κίνημα βάσης, ακόμα κι αν η σκέψη των περισσότερων συμμετεχόντων σε αυτό δεν είναι τόσο ριζοσπαστική.
Το κίνημα έχει επίσης μερικά προβλήματα. Πολλοί άνθρωποι σε αυτό εμφορούνται κάποιο τρόπο από πατριωτικές-εθνικιστικές ιδέες (μερικοί στην μεγάλη διαδήλωση τραγουδούσαν μέχρι και τον εθνικό ύμνο…), κάτι που είναι ένα πιθανό πρόβλημα. Η αποπολιτικοποίηση της πολιτικής είναι ένα άλλο πρόβλημα. Πολλοί συμμετέχοντες στο οικολογικό κίνημα που αυτό-προσδιορίζοναι ως απολίτικοι, καταφεύγουν εύκολα στις απλοϊκές δεξιές λύσεις (υποσχέσεις περί “ελεύθερης αγοράς”, «η Ευρώπη θα μας σώσει», ή διάφορες εθνικιστικές αηδίες) και προσπαθούν να βρουν λύσεις μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα.
Από την άλλη, τα περιβαλλοντικά προβλήματα ξεπερνούν τις δυνατότητές τους, καθώς ο μόνος τρόπος για να πετύχουμε θα ήταν όταν το κίνημα καταλάβει ότι πρέπει να γίνει μέρος ενός ευρύτερου κινήματος αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό.
Αύγουστος 2007
AnarhoSaprotiva:
http://aresistance.net/intro_en.php
Ecotopia Infoshop:
Ecotopia, ul. Trapezitza #1, Razgrad 7200, Bulgaria
infocenter.ecotopia(at)gmail.com
Katarzis Fanzine:
katarzis(at)riseup.net
Mεταφράση:…για τη διάδοση της μεταδοτικής λύσσας, Δεκέμβρης 2007
