Τάξη εναντίον Χάους στο Ρίο ντε Τζανέιρο: Ολυμπιακή ανάπλαση και καταστολή στις φαβέλες, 19/6/2011

Τάξη εναντίον Χάους στο Ρίο ντε Τζανέιρο: Ολυμπιακή ανάπλαση και καταστολή στις φαβέλες

Σύμφωνα με συντηρητικούς υπολογισμούς, πάνω από 1 δισ. άνθρωποι ζουν παγκόσμια σε παραγκουπόλεις, σε σπίτια χωρίς βασικές ανέσεις όπως ηλεκτρισμός, καθαρό νερό, στοιχειώδεις υποδομές (πχ. πάτωμα…), αποχέτευση κλπ. Οι πόλεις του μέλλοντος, αντί για φουτουριστικά τοπία από γυαλί και ατσάλι όπως τις φαντάζονταν οι προηγούμενες γενιές πολεοδόμων, κατασκευάζονται μάλλον από βρώμικες πλίνθους, πλαστικό, τσιμέντο και απορρίματα, είναι περιτριγυρισμένες από μόλυνση, εξαθλίωση, ασθένειες και χιλιάδες μπάτσους. Οι -καταληψίες, αχαρτογράφητοι- κάτοικοί τους, θα ζήλευαν τόσο τις καλύβες από λάσπη της Ανατολίας του 7.000 πΧ, ακόμα και τις Ντικενσιανές βιομηχανικές πόλεις που βρίσκονταν τουλάχιστον σε μια δροσερή ύπαιθρο. Οι σύγχρονες παραγκουπόλεις, αγκαλιάζουν ασφυκτικά τα αναπτυσσόμενα αστικά κέντρα απ’ τη Λατινική Αμερική ως την Κίνα, απ’ το Ντιτρόιτ ως τη Βομβάη. Δε συγκεντρώνουν τόσο συσσωρευόμενους μετανάστες από κάποια φτωχή επαρχία, όσο για παρίες που έχει εξορίσει η ίδια η πολη στην περιφέρειά της, λόγω εξώσεων, αυξανόμενων ενοικίων, αβάσταχτου κόστους ζωής. Αν και τα παραπήγματα σπάνια ξεπερνούν τους 2-3 ορόφους, η πυκνότητα του πληθυσμού είναι μεγαλύτερη από παντού, λόγω της συρρίκνωσης του ζωτικού χώρου στο ελάχιστο.

Στη Βραζιλία, οι φαβέλες, όπως ονομάζονται οι παραγκουπόλεις γύρω απ’ τα τουριστικά και κυριλέ κέντρα του Σάο Πάολο ή του Ρίο ντε Τζανέιρο, έχουν τη δική τους ιστορία. Πρόκειται για τις εκτάσεις όπου “στοιβάζονταν” οι πλεονάζοντες σκλάβοι από την Αφρική, για τους οποίους ούτε δουλειά υπήρχε, ούτε και χώρος. Η ιστορία τους είναι η ιστορία της πάλης του Κεφαλαίου να απαλλαγεί απ’ την εργασία, να συρρικνώσει τους προλεταρίους μέχρι εξόντωσης. Στη σημερινή τους μορφή, δημιουργήθηκαν από το ξέβρασμα του κύματος εσωτερικής μετανάστευσης του 1940-70, όπου οι εργάτες που ζητούσαν δουλειά στην πόλη, μετά από κάποια περίοδο ακραίας εκμετάλλευσης με αξιοκαταφρόνητη πληρωμή, γρήγορα έμεναν άνεργοι, άστεγοι, καταλήγοντας σε μια φαβέλα. Η Βραζιλία είναι στην πραγματικότητα μια απ’ τις χώρες με την μεγαλύτερη ανισοκατανομή παραγώμενου πλούτου, με το ανώτερο 10% να κατέχει το ήμισυ του ΑΕΠ, και το κατώτερο 35% να ζει κάτω απ’ τα όρια της φτώχειας. Οι κάτοικοι της φαβέλας ανήκουν σ’ αυτό το κατώτερο 35%, στερημένοι από μέσα επιβίωσης, “ανεξέλεγκτοι”, ευάλωτοι στην μαυρη οικονομία και κυρίως στις κυβερνητικές πρωτοβουλίες εξάλειψης αυτού του ενοχλητικού φαινομένου: τις ωμές επεμβάσεις του στρατού και εκτοπίσεις, της στρατοκρατικής δεκαετίας του 1970, διαδέχθηκαν οι αναπλαστικές επεμβάσεις (gentrification, ανάδειξη σε τουριστικό θέαμα, καλλιτεχνική εκμετάλλευση κοκ) των αριστερών κυβερνήσεων της τελευταίας δεκαετίας.

Φαίνεται πως πλέον επιστρατεύεται ένας συνδυασμός αυτών των δυο μεθόδων ελέγχου των φαβέλων. Το Ρίο ντε Τζανέιρο έχει αναλάβει ένα ηράκλειο έργο πριν το παγκόσμιο κύπελλο του 2014 και τους θερινούς ολυμπιακούς του 2016 που θα διοργανώσει: να ισοπεδώσει 100 απ’ τις πιο “επικίνδυνες” φαβέλες (ξεκινώντας απ’ αυτές γύρω απ’ το στάδιο Μαρακανά) και να ξαναχτίσει εκατοντάδες άλλες. Σύμφωνα με τον δήμαρχο της πόλης, Εδουάρδο Παές, τουλάχιστον 13.000 οικογένειες θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, χωρίς να γνωρίζουν εάν και πότε θα μετεγκατασταθούν κάπου ή τουλάχιστον θα αποζημιωθούν. Οι ολυμπιακοί άλλωστε έχουν μια σταθερά διαλυτική επίδραση στις πόλεις, με πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν μετακομίσει τα τελευταία 20 χρόνια λόγω των αγώνων, είτε με τη βία, είτε λόγω αύξησης των ενοικίων και του κόστους ζωής.

Συχνά πυκνά, όπως και τώρα, η αστυνομία με το πρόσχημα των συμμοριών εμπορίας ναρκωτικών, εισβάλει στις φαβέλες μετατρέποντάς τες σε πεδία μάχης. Τα διαφυγόντα κέρδη αυτού του εμπορίου όμως δεν είναι στρατηγικό διακύβευμα της εξουσίας. Η επιβολή της “τάξης” επί του “χάους” της φαβέλας, είναι. Οι τηλεοπτικοί αντίπαλοι των δυνάμεων της τάξης άλλωστε -με τους οποίους ανταλλάσσουν και καμμιά τουφεκιά με θύματα κατά κανόνα άτυχους περαστικούς-, δεν μπορεί παρά να είναι οι αυθόρμητοι και πιο αδύναμοι φορείς της ίδιας τάξης, οι “συμμορίες των ναρκωτικών”.

φωτογραφικό υλικό: http://www.life.com/gallery/52801/image/107179514/gang-violence-in-rio#index/0