Η ψευδής κριτική της απελευθέρωσης ζώων – A Murder of Crows

Η σοδειά των νεκρών ελεφάντων: Η ψευδής κριτική της απελευθέρωσης ζώων

του Aden Marcos

σημείωση: το κείμενο αυτό (The Harvest of Dead Elephants: The False Opposition of Animal Liberation) δημοσιεύτηκε στο αξιόλογο αμερικανικό αναρχικό περιοδικό A Murder of Crows (διαθέσιμο στα αγγλικά εδώ), που έβγαλε δυστυχώς μόνο δυο τεύχη (λιγοστά αντίτυπα των οποίων κυκλοφόρησαν και στη Σαλονίκη στα 2007). Η παρούσα μετάφρασις αφιερούται εις τον Τ.

Δεν έχω γνωρίσει ποτέ κανέναν που ως παιδί, να ‘λεγε “όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω κριτικός” – Richard Pryor

Θεωρούμε ότι υπάρχουν κάποιοι που αναλαμβάνουν δράση υπό το ευρύτερο πλαίσιο της απελευθέρωσης των ζώων που μοιράζονται την ίδια ανησυχία με μας για τον ολικό μετασχηματισμό αυτής της κοινωνίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση και την μιζέρια. Ωστόσο, βρίσκουμε αρκετούς μεταξύ των αναρχικών και ριζοσπαστικών κύκλων που άκριτα υιοθετούν τη φιλοσοφία της απελευθέρωσης των ζώων και τον βηγκανισμό. Αυτές οι ιδέες έχουν διατηρήσει μια αδράνεια και προσήλωση που δυστυχώς έχει αντικρουστεί ελάχιστα, ειδικά στη βόρειο αμερική. Ελπίζουμε η παρούσα κριτική να παρέχει ένα σημείο εκκίνησης για μια ευρύτερη κριτική και θεωρητική σκέψη, εργαλείο που μας είναι απαραίτητο αν σκοπεύουμε ν αναλάβουμε αποτελεσματική δράση ενάντια στην κυριαρχία και την εκμετάλλευση.

Απελευθέρωση Ζώων: μια σύντομη ανασκόπηση

Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων αναπτύχθηκε και ριζοσπαστικοποιήθηκε στα 1970 στη Βρετανία, και σε μικρότερο βαθμό στις ΗΠΑ. Η φιλοσοφία του προέκυψε, και συχνά συμπίπτει, μ’ αυτή των δικαιωμάτων των ζώων, που ισχυρίζεται ότι όλα τα ζώα έχουν δικαίωμα να ορίζουν τις ζωές τους, δικαιώματα ηθικά, κι ότι κάποια απ’ αυτά θα πρεπε να νομοθετηθούν, όπως το δικαίωμα να μην κλείνονται σε κλουβιά, να μην κακοποιούνται, να μη σκοτώνονται.

Ο Piter Singer είναι ένας απ’ τους ιδεολογικούς πατέρες του κινήματος απελευθέρωσης των ζώων. Η προσέγγισή του προς ενός είδους ηθικής των ζώων δε βασίζεται στην έννοια των δικαιωμάτων, αλλά στη χρησιμοθηρική αρχή της ίσης εκτίμησης των συμφερόντων. Στο βιβλίο του Animal Liberation (1975), ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να αναγνωρίζουν μια ηθική υποχρέωση στα ζώα όχι βάσει της νοημοσύνης τους, της ικανότητάς τους για ηθική σκέψη, ή κάθε άλλου ανθρώπινου χαρακτηριστικού, αλλά μάλλον στην ικανότητά τους να νιώθουν πόνο. Η ιδεολογία της απελευθέρωσης ζώων δέχεται ότι οι άνθρωποι έχουν το πλεονέκτημα να κάνουν ηθικές επιλογές που στερούνται τα ζώα, οπότε οι άνθρωποι θα πρεπε να επιλέξουν να αποφύγουν ό,τι προκαλεί πόνο.

Ήδη απ’ το φιλοσοφικό ξεκίνημα των δικαιωμάτων των ζώων και της απελευθέρωσης των ζώων, πολλές ομάδες απελευθέρωσης ζώων εμφανίστηκαν σ’ όλον τον κόσμο, η κάθε μία με διαφορετική προσέγγιση, αλλά όλες εργαζόμενες πάνω στον ίδιο πρωταρχικό σκοπό. Αναλόγως, ο βηγκανισμός, ο τρόπος ζωής που βασίζεται στην μη κατανάλωση ζωικών προϊόντων, έχει γίνει ολοένα και πιο δημοφιλής. Πρόθεσή μου δεν είναι να επεκταθώ σ’ αυτό, εδώ πέρα. Ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει μια πληθώρα βιβλίων και ιστοσελίδων με περισσότερες πληροφορίες για το κίνημα απελευθέρωσης ζώων.

Χειραγώγηση, Αντιπροσώπευση και Αφαιρέσεις

Η απελευθέρωση ζώων είναι… ένας πόλεμος. Ένας μακρύς, σκληρός, αιματηρός πόλεμος στον οποίον τα αμέτρητα εκατομμύρια των θυμάτων του υπήρξαν όλα απ’ την μία μεριά μόνον, ανυπεράσπιστα κι αθώα, η τραγωδία των οποίων ήταν ότι γεννήθηκαν μη-ανθρώπινα. – Robin Webb, βρετανικό γραφείο τύπου του ALF

…η πιο αφηρημένη των αισθήσεων, και η πιο εύκολα εξαπατημένη… – Guy Debord, Κοινωνία του Θεάματος

Για να ξεκινήσουμε μια κριτική σε οτιδήποτε, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε το πως το αναπαριστούν οι υπερασπιστές του. Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων πρώτα και κύρια απευθύνεται σε διάφορα άκρια κλισέ που αφθονούν στους ακτιβιστικούς κύκλους, όπως και γενικότερα στην κοινωνία.

Οι έννοιες της καλοσύνης, της συμπόνιας, της φιλανθρωπίας, βρίσκονται κοινωνικοποιημένες σε όλους μας στο να είμαστε πολιτισμένοι, υπεύθυνοι, καλοί, έχουν την πρώτη θέση στο λεξιλόγιο της απελευθέρωσης ζώων. Η απελευθέρωση ζώων αυτοσυστήνεται ως μια ηθική και πολιτισμική αξία της ανθρώπινης κοινωνίας, μια διαδικασία “διεύρυνσης του κύκλου της συμπόνιάς μας”. Μας λένε πως οι άνθρωποι μπορούν και οφείλουν να αποφύγουν τον πόνο και το μαρτύριο για κάθε ζώο, κι ότι κάμνοντάς το, η ανθρωπότητα θα βρίσκεται στο σωστό δρόμο για έναν πιο ευγενή και ειρηνικότερο κόσμο.

Αυτή η επικέντρωση στον πόνο και την υποτιθέμενη αναγκαιότητα εκμηδένισής του είναι αρκετά προβληματική. Στον καπιταλισμό, τα ζώα χρησιμοποιούνται ως εμπορεύματα -ως αντικείμενα ο μόνος σκοπός των οποίων είναι να πουλιούνται και ν αγοράζονται- ως αντικείμενα πλήρως. Ως τέτοια, μετριούνται, εμπορευματοποιούνται, τους κολλιέται μια τιμή. Ωστόσο, οι απελευθερωτές ζώων περιορίζουν όλες αυτές τις έννοιες σε ένα απλό σύμπτωμα: τον πόνο. Αυτή η υποβάσθμιση εξαφανίζει τις πολυπλοκότητες και τις ιδιαιτερότητες της χρήσης των ζώων μέσα στα τρέχοντα κοινωνικά πλαίσια, και ισοπεδώνει τη φύση της εκμετάλλευσής τους. Αυτό που μετράει για τους απελευθερωτές ζώων είναι ο πόνος που προκαλείται στα ζώα, και ο αριθμός των ζώων που σκοτώνονται. Πράγμα που γενικά οδηγεί σε γελοίες υπεραπλουστεύσεις για οποιονδήποτε και οτιδήποτε σκοτώνει ζώα. Οι κυνηγοί είναι κακοί επειδή σκοτώνουν ζώα, όπως ακριβώς και μια βιομηχανική φάρμα, ή ένας καταπιεστικός ιδιοκτήτης κατοικιδίου. Για τους απελευθερωτές ζώων, είναι μοναχά θέμα κλίμακας. Συγκεντρώνονται αποκλειστικά στο πως θα σταματήσουν αυτά να υποφέρουν – ένας απόλυτος παραλογισμός από μόνος του.

Ας είμαστε σαφείς, τα ζώα νιώθουν πόνο, υποφέρουν, κι οποιοσδήποτε ισχυρίζεται το αντίθετο είναι ηλίθιος. Το ίδιο όμως κι όποιος ισχυρίζεται ότι ο πόνος και το μαρτύριο αυτό μπορούν απλά να λάβουν τέλος. Ο πόνος είναι αδιαχώριστο συστατικό της ζωής. Τα ζώα μπορούν να πεθάνουν της πείνας στην άγρια φύση, να σπάσουν κάποιο κόκκαλο, να τους σκίσει τα πλευρά κάποιο άλλο ζώο. Ο πόνος, είναι λοιπόν ένας βιολογικός δείκτης του κινδύνου, του τραυματισμού, της ασθένειας. Είναι κάτι που συμβαίνει κάλλιστα στα ζώα, και χωρίς την παραμικρή ανθρώπινη παρέμβαση. Και πάλι, οι απελευθερωτές ζώων αναπαριστούν τον πόνο και τον θάνατο σα συνέπειες ενός ανθρώπινου προπατορικού αμαρτήματος εξ αιτίας του οποίου τα ζώα πάντα χρησιμοποιούνταν και κυριαρχούνταν, καθώς δεν τους αναγνωρίζαμε ίσα δικαιώματα. Δεν προοδεύσαμε λοιπόν. Έτσι, οι απελευθερωτές ζώων, υιοθετούν μια αντιφατική κι επικίνδυνη προοπτική: ότι ο πόνος και τα βάσανα, τουλάχιστον όσον αφορά τα ζώα, μπορούν να λάβουν τέλος, είτε εξ ολοκλήρου, είτε όσο προκαλούνται από ανθρώπινη παρέμβαση. Ωστόσο η ιδέα του ξεμπερδέματος με τον πόνο, είναι εξίσου φαιδρή με το να ήθελε κανείς να τελειώνει με τη θλίψη, προσπαθώντας να κάνει τους ανθρώπους να χαμογελάνε περισσότερο. Ασκήσεις ματαιότητας. Είμαστε αδιάρρηκτα συνδεδεμένοι σ’ έναν κύκλο ζωής και θανάτο, κι ως εκ τούτου αναγκαστικά εμπλεκόμενοι με τον πόνο και τα βάσανα, όπως και με τη θλίψη και τη χαρά. Κι όμως, μας λένε ότι αν μόνο δεν αποστρέφαμε το βλέμμα μας, θα μας συγκινούσε ο σκοπός τους. Αποκρουστικές εικόνες αίματος και θανάτου σε βιομηχανικές φάρμες και βαρβαρότητες σε εργαστήρια εμβολιασμών υπεραφθονούν στην προπαγάνδα της απελευθέρωσης ζώων. Αυτές οι εικόνες, όπως κι εκείνες με τις οποίες μας σοκάρουν τα δελτία ειδήσεων, χρησιμοποιούνται αναπαριστώντας κι εκμεταλλευόμενες την αθλιότητα. Ενώ τα μήντια μας σοκάρουν και μας εξοικειώνουν με εικόνες παγκόσμιας αθλιότητας, το κίνημα απελευθέρωσης ζώων αναπαριστά την αθλιότητα προκειμένου να μας δημιουργήσει ενοχές και να μας χειραγωγήσει μέσω αυτών προς μια συνολική αποδοχή της προοπτικής του. Δεν είναι σπάνιο να ακούμε τους υπέρμαχους της απελευθέρωσης ζώων να συγκρίνουν την εκμετάλλευση των ζώων με το ολοκαύτωμα, ενώ υπαινίσσονται ότι αυτό που τραβάνε τα ζώα είναι κατά πολύ χειρότερο απ’ οτιδήποτε έχει βιώσει ο άνθρωπος. Μια τέτοια αναλογία κάνει παιχνίδι πάνω στη συμπόνια μας, ενώ ποσοτικοποιεί τον πόνο των ζώων προσπαθώντας να μας πείσει με το ειδικό βάρος των αριθμών. Ο πόνος κι ο θάνατος γίνονται αφηρημένα και μετρήσιμα μεγέθη, αναπαρίστανται μ’ έναν τρόπο που να εξυπηρετεί την προώθηση μιας ιδεολογίας. Αν δεν ενδιαφερόμαστε για τα εκατομμύρια των ζώων που πεθαίνουν κάθε μέρα, τότε είμαστε αδιάφοροι κι αναίσθητοι. Αν ενδιαφερθούμε, τότε είμαστε συνυπεύθυνοι.

Η απελευθέρωση ζώων δεν μας παρέχει καμμιά κριτική της κοινωνικής κυριαρχίας. Υπόσχεται την απελευθέρωση ενώ στην πραγματικότητα κλείνει σχεδόν τα πάντα στην ποσοτικοποιημένη λογική που κυριαρχεί παντού στην κοινωνία αυτή. Η αφηρημένη γλώσσα και η χειραγωγική χρήση εικόνων του κινήματος απελευθέρωσης ζώων είναι ενδεικτικά της ευρύτερης λογικής του, και τελικά, απ’ τις μεγαλύτερες αδυναμίες του. Μετρώντας την αθλιότητα των σφαγείων ή των εργαστηρίων πειραμάτων, είναι μια προσέγγιση βασισμένη σ’ έναν συγκεκριμένο αριθμό καπιταλιστικών φρικαλεοτήτων. Η φρίκη που αντανακλάται στα ζώα υψώνεται πάνω από κάθε άλλη, καταλήγοντας διαρκώς σ’ ένα body count (καταμέτρηση πτωμάτων). Ωστόσο, η βαρβαρότητα και η εκμετάλλευση δεν μπορούν να μετρηθούν. Δε γίνονται πιο κακές όσο πιο συχνά ή όσο πιο πολλοί τις βιώνουν. Αν μπορούμε να συσχετιστούμε μαζί τους, είναι ακριβώς επειδή τις βιώνουμε όλοι μας καθημερινά, και τις βλέπουμε να βιώνονται μέσα στον κόσμο.

Ελάχιστοι από μας θα παρέμεναν αδιάφοροι στο μακελειό των σφαγείων. Η κοινωνία μας φέρεται στα ζώα ακριβώς όπως φέρεται στους ανθρώπους, τα δένδρα ή τα γονίδια. Όλους μας, μας αντιμετωπίζει ως μονάδες οικονομικής αξίας, προς -όσο πιο κερδοφόρα- κατεργασία και αναπαραγωγή ως αγοραία εμπορεύματα. Όμως, η απέχθειά μας δεν αιτιολογείται από καμμιά φαντασίωση περί του όποιου τέλους του πόνου. Αναζητούμε την επαναστατική καταστροφή αυτής της κοινωνίας της εκμετάλλευσης. Μισούμε την υποτίμηση και την μιζέρια του να μετατρέπεται το κάθε τί σε ένα αντικείμενο προς πώληση, εκτιμημένο σύμφωνα με τις καπιταλιστικές προσταγές του σύγχρονου κόσμου. Επιθυμούμε να αποφασίζουμε οι ίδιοι για τις ζωές και τις σχέσεις μας, κι όχι η αγορά. Είναι σύμφωνα μ αυτήν την προοπτική που αναλύουμε την εκμετάλλευση και την υποδούλωση ως συνθήκη για την κοινωνική κυριαρχία -μια συνθήκη που μπορεί να αλλάξει. Είναι επίσης, μ’ αυτήν την οπτική που ασκούμε κριτική στην απελευθέρωση των ζώων και στις αμφίβολες υποσχέσεις της.

Αυτό, το άλλο και το ίδιο: οι αντιφάσεις ενός καταναλωτισμού-χωρίς-ενοχές

Καλώς ορίσατε πελάτες μας! Σας ευχαριστούμε που είστε ευαισθητοποιημένοι καταναλωτές! Αγοράζοντας αποκλειστικά προϊόντα-χωρίς-βαρβαρότητα, μπορείτε να βοηθήσετε στη σωτηρία κουνελιών, ποντικιών, ινδικών χοιριδίων, τρωκτικών κι άλλων ζώων. – απ’ την ιστοσελίδα Caring Customer της PETA

Το κίνημα απελευθέρωσης των ζώων επιζητεί την μεταρρύθμιση των τρεχουσών κοινωνικών σχέσεων, εν μέρει, προάγοντας έναν καταναλωτισμό “της συμπόνιας” και “χωρίς ενοχές”. Συνηγορώντας υπέρ ενός τέτοιου είδους οικονομικής κατανάλωσης, ισχυρίζονται ότι μπορεί να μειωθεί το πόσο υποφέρουν τα ζώα. Σύμφωνα μ’ αυτή τη λογική, αν δε χρησιμοποιούμε ή καταναλώνουμε ζωικά προϊόντα, σημαίνει ότι δε θα βλάπτονται ή δε θα σκοτώνονται τα εν λόγω ζώα. Αυτή η ιδέα καταναλωτικού ρεφορμισμού βασίζεται στην πεποίθηση ότι το σύστημα κάνει απλά ένα λάθος, είναι άδικα βάρβαρο σ’ έναν τομέα, και απλά χρειάζεται φτιάξιμο. Το κίνημα προφανώς δεν αντιστρατεύεται τον καπιταλισμό ως τέτοιον, άσχετα του τί μπορεί να λένε ορισμένα απ’ τα μέλη του. Η πραγματικότητα είναι, ωστόσο, ότι η αθλιότητα είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια της καπιταλιστικής παραγωγής και κατανάλωσης. Οτιδήποτε αγοράζουμε είναι ένα αντικείμενο, ένα εμπόρευμα -ποσοτικοποιημένο, υποτιμημένο, κι αξιοποιημένο αποκλειστικά όσον αφορά τον ρόλο του στην οικονομία. Η αθλιότητα είναι απλά ένα ακόμη παρα-προϊόν, όπως η μόλυνση, που δεν έχει κάποια οικονομική αξία, κι έτσι διοχετεύεται ελεύθερα.

Η αίρεση (cult) του βηγκανισμού είναι αποτελεσματική στο να εγκολπώνει κάθε ψευτολογική του καταναλωτικού ρεφορμισμού. Οι αντιφάσεις της βηγκαν ηθικής γίνονται οδυνηρά εμφανείς όταν ρίξουμε μια ματιά στην προέλευση όλων των προϊόντων κι εμπορευμάτων στην κοινωνία μας. Ένα κομμάτι τόφου, ή ένα μπουκάλι “ηθικής κατανάλωσης” σαμπουάν κρύβει πίσω του την επιπολαιότητα του ισχυρισμού αυτού. Ο ισχυρισμός ότι τα βήγκαν προϊόντα δεν έχουν συνεισφέρει άμεσα στον θάνατο ζώων, είναι μία απ’ τις πολλές εμπορικές αυταπάτες που προωθούν επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται αυτήν την επιμέρους αγορά. Η καπιταλιστική παραγωγή, φρενιασμένη απ’ την μαζική κατανάλωση, έχει ανάγκη από μια τεράστια ποσότητα πρώτων υλών. Αυτές με τη σειρά τους εξωρύσσονται από τη γη με τα φθηνότερα και πιο καταστροφικά μέσα, συμβάλλοντας στην μαζική υποβάθμιση και καταστροφή βιοτόπων και στην ακόλουθη εξάλειψη της πανίδας τους. Αυτή είναι η βάρβαρη πραγματικότητα της παραγωγής που κρύβεται πίσω απ’ τα εκθαμβωτικά σουπερμάρκετ.

Απλά δείτε πως λειτουργεί η παραγωγή: Η κατασκευή πλαστικών βασίζεται στο πετρέλαιο, κι έτσι οι συσκευασίες που χρησιμοποιούνται για τα βήγκαν προϊόντα συνεπάγονται τη συνήθη μόλυνση και τα “ατυχήματα” της πετρελαιοβιομηχανίας. Τέτοια ατυχήματα στους ωκεανούς εκτιμώνται σ’ έναν μέσο όρο 100 εκ. γαλονιών τον χρόνο. Μόνο ένα 5% αυτών προέρχεται από τις μεγάλες πετρελαιοκηλίδες κακόφημων ατυχημάτων όπως η καταστροφή της Exxon Valdez. Το υπόλοιπο και μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από συνηθισμένες διαρροές απ’ τις κανονικές επιχειρήσεις μεταφοράς κι εξόρυξης πετρελαίου. Οι πετρελαιοκηλίδες καταστρέφουν βιοτόπους πουλιών, καλύπτουν παραλιακούς βιοτόπους δηλητηριάζοντας και σκοτώνοντας άμεσα πουλιά, ψάρια, κι άλλα θαλάσσια είδη. Η κατασκευή αγωγών καταστρέψει τους άγριους βιοτόπους. Τα διυλιστήρια πετρελαίου μολύνουν υδροφόρους ορίζοντες, δηλητηριάζοντας ζώα και καταστρέφοντας τους τόπους αναπαραγωγής τους. Χωρίς να αναφέρουμε καν τους πολέμους για τον έλεγχο των κοιτασμάτων πετρελαιοειδών που έχουν στοιχίσει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές, και συνεχίζουν, στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Αφρική, καταστρέφοντας επίσης κάθε οικολογική ισορροπία των περιοχών αυτών.

Το γεγονός είναι ότι, οργανική σόγια είτε τόφου, τέμπε, και κάθε λογής υποκατάστατα κρέατος, όπως και κάθε άλλο προϊόν στο ράφι, χρησιμοποιεί το ίδιο σύστημα βιομηχανικής διανομής που καταναλώνει τεράστια ποσά πετρελαίου κι άλλων πόρων για να συσκευάσει, να αποθηκεύσει, να μεταφέρει και να διανέμει τρόφιμα και μη-τρόφιμα εμπορεύματα σ’ όλον τον κόσμο. Αυτό μεταφράζεται σε βουνά και λαγκάδια καταστρεμμένα από ορυχεία, δάση αποψιλωμένα για υλικά συσκευασίας, χημική ρύπανση απ’ τη βιομηχανία των μελανιών, των προσθέτων και λιπαντικών, κ.ο.κ.. Ολα αυτά τα βιομηχανικά προϊόντα δηλητηριάζουν ζώα και καταστρέφουν τους βιοτόπους τους. Η καπιταλιστική οικονομία δε θα κάνει τίποτα για να αποφύγει αυτήν την μαζική καταστροφή, πολύ απλά επειδή κάθε μέτρο προστασίας θα αύξανε το κόστος παραγωγής και θα έριχνε το κόστος. Κι αυτό είναι μόνο στοιχειωδώς ενδεικτικό του ότι η κατανάλωση στον καπιταλισμό είναι άμεσα εξαρτημένη από μια αχαλίνωτη αύξηση της καταστροφής πρώτων υλών και της οικολογικής καταστροφής προκειμένου να θρέψει την αφθονία της. Ο καπιταλισμός είναι αναγκασμένος να αναπτύσσεται ή να πεθάνει. Με την ανάπτυξή του, αναγκάζεται να πεθάνει ο κόσμος.

Ο βηγκανισμός παρουσιάζει μια ψευδή εναλλακτική στην καπιταλιστική μιζέρια. Δεν αλλάζει, ούτε πρόκειται να το κάνει ποτέ, τα πράγματα για τα ζώα ή για μας τα ανθρώπινα όντα. Ο καπιταλισμός ορίζει τις συνθήκες του πόνου μας, κι επιβάλει το πώς θα ζούμε τις ζωές μας, και κυρίως το πώς δεν θα τις ζούμε. Η παραγωγική διαδικασία που ακολουθείται στην παραγωγή βήγκαν προϊόντων είναι η ίδια μ’ αυτήν που χρησιμοποιείται για κάθε προϊόν στην αγορά σήμερα. Η μαζική παραγωγή είναι μέρος του παγκόσμιου καταμερισμού της εργασίας την εκμετάλλευση του οποίου υφίστανται δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκόσμια. Οι πρώτες ύλες δεν μετατρέπονται σε προϊόντα από μόνες τους. Οι άνθρωποι παράγουν τα προϊόντα αυτά. Τους ανθρώπους εκμεταλλεύονται προκειμένου να κινηθεί η οικονομία, να γυρίσουν τα γρανάζια της και να λειτουργήσει. Δεν είναι περίεργο που οι καπιταλιστές φέρονται τόσο στα ζώα όσο και στους ανθρώπους ως αναλώσιμα αντικείμενα. Ωστόσο, το κίνημα απελευθέρωσης ζώων θα επιθυμούσε μια βίαια καταστροφή ή έστω μια κατάργηση των βιομηχανικών φαρμών και των σφαγείων, προκειμένου να αντικατασταθούν με άλλους χώρους εργασίας που δεν εκμεταλλεύονται ζώα. Αγνοώντας φυσικά τους ανθρώπους που υποφέρουν στην μισθωτή σκλαβιά, καταστρέφοντας τα σώματά τους και αποχαυνώνοντας το πνεύμα τους. Εμάς τους ανθρώπους, μπορεί να μην μας μεγαλώνουν και να μας σκοτώνουν για τροφή όπως άλλα ζώα, αλλά σίγουρα μας μεγαλώνουν και μας σκοτώνουν στο βωμό της παραγωγής με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Το πρωινό ξύπνημα, το χρέος, το νοίκι, η κούραση, η ανία, η απογοήτευση -δε ξεμπερδεύουμε με τίποτα απ’ αυτά σε μια κοινωνία ακόμα κι αν πουλάει μόνο βήγκαν προϊόντα. Δεν υπάρχει καπιταλισμός “χωρίς ενοχές”, παρά μόνο κέρδη “χωρίς ενοχές” για τους καπιταλιστές. Όσο η οικονομία κάνει παιχνίδι, θα παίρνει ό,τι χρειάζεται, καταστρέφοντας όλα τα υπόλοιπα.

Για να αντεπιτεθούμε στην καπιταλιστική αθλιότητα, πρέπει να την αντιμετωπίσουμε στην ολότητά της, απορρίπτοντας τη ψευδαίσθηση των μονοθεματικών ημίμετρων και των εκστρατειών καταναλωτικού ρεφορμισμού. Πιο σημαντικό, μια συνεκτική ανάλυση της κοινωνικής κυριαρχίας απαιτεί μια ανυποχώρητη κριτική των ιδεολογικών και ηθικών δυνάμεων που εμποδίζουν μια τέτοια κριτική.

Ανάθεμά σε αν…: H παγίδα του ηθικισμού

Η Αγιότητά Του ευφραίνεται με την επίκλησή της… για να ξεριζώσει απ’ τις καρδιές των ανθρώπων τις βάρβαρες και τις αισχρές τους τάσεις. -Πάπας Πίος ο 10ος

Η ηθική είναι το πνεύμα του κοπαδιού στο άτομο. – Φρίντριχ Νίτσε

Η ηθική είναι ένα σύστημα κανόνων, ένα σύνολο από αυστηρούς κώδικες βασισμένο σ’ ένα “αντικειμενικό” σωστό και λάθος, τα οποία με τη σειρά τους βασίζονται σε αντιλήψεις περί καλού και κακού. Αυτοί οι κώδικες υποθετικά εφαρμόζουν σε κάθε τόπο και χρόνο. Αυτό που θεωρείται “σωστό” ή “λάθος” για έναν ηθικό κώδικα δεν είναι απλά η σωστή ή η λανθασμένη δράση ενός ατόμου σε ένα συγκεκριμένο μέρος, χρόνο και συνθήκες, αλλά μάλλον η σωστή ή λάθος δράση για όλους του ανθρώπους σε κάθε μέρος και χρόνο. Οι ηθικιστές ισχυρίζονται ότι οι περιορισμοί τους είναι οικουμενικές αλήθειες σύμφωνα με τις οποίες θα πρέπει να κρίνονται οι δράσεις οι δικές τους αλλά και των άλλων. Καθ’ αυτόν τον τρόπο, η ίδια η ηθική έχει έναν χαρακτήρα εξουσιαστικό, καθώς οφείλουμε να συμμορφωθούμε σ’ αυτήν ανεξάρτητα απ’ τη βούλησή μας.

Κάθε ηθική προέρχεται από μια ανώτερη εξουσία. Η εξουσία αυτή μπορεί να λέγεται θεός, κράτος, οικογένεια, ή ακόμα και διάφορες ιδέες ή οντότητες οι οποίες επικυρώνουν την υποτιθέμενη αντικειμενικότητα μιας συγκεκριμένης ηθικής. Οι ηθικοί κώδικες προσδιορίζουν και κατευθύνουν τις επιλογές που κάνει ο καθένας. Δεν πρέπει να παραβιάζονται, καθώς είναι απόλυτοι και άκαμπτοι. Έτσι, οι αποφάσεις που λαμβάνονται δε βασίζονται στο τί νιώθει ο καθένας ως κατάλληλο για μια κατάσταση, για τις επιθυμίες του στον κόσμο αυτόν, αλλά μάλλον οι αποφάσεις του προκαθορίζονται από ένα ηθικό σύστημα. Ενώ αρκετοί ηθικιστές καμμιά φορά σπάνε τα καλούπια τους, υπάρχει μια αίσθηση ντροπής κι ενοχής καθώς διέρρηξαν κανόνες που ακόμα πιστεύουν μέσα τους ότι είναι δίκαιοι και σωστοί. Έτσι ο ηθικισμός αντιτίθεται σε κάθε απόπειρα σκέψης και αλληλεπίδρασης με τον κόσμο με τρόπους που να αντανακλούν τις επιθυμίες μας.

Αναλόγως, τα ηθικιστικά επιχειρήματα δεν βασίζονται σε μια κριτική θεωρητική σκέψη. Τα ηθικιστικά επιχειρήματα και οι ισχυρισμοί μπορούν να αντικρουσθούν μόνο με την επίκληση αντίθετων ηθικισμών. Αν για έναν χορτοφάγο το να τρως κρέας είναι λάθος, για έναν κρεωφάγο είναι σωστό. Η διαμάχη για το τί είναι σωστό και τί λάθος μπορεί να συνεχίσει μέχρι να ξεραθούν γλώσσες και στόματα. Ωστόσο, ο ηθικισμος σχετίζεται με την κουλτούρα απ’ την οποία προέρχεται [47]. Έννοιες σωστού και λάθους προσδιορίζονται απ’ την κοινωνία, και ιδιαίτερα απ’ αυτούς που κυριαρχούν στην κοινωνία. Όποιος πιστεύει ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες ήταν δολοφόνοι επειδή έτρωγαν κρέας, δεν κάνει άλλο απ’ το να επαναλαμβάνει την κυρίαρχη υπεροψία. Είναι ακριβώς αυτή η έλλειψη κριτικής σκέψης που καταλήγει να βάζει φράγματα στην αναγνώριση των κοινών συμφερόντων μεταξύ των ανθρώπων.

Ορισμένοι απελευθερωτές ζώων, γεμάτοι ιερή αγανάκτηση, είναι έτοιμοι να κράξουν τον καθένα για το φαγητό που τρώει. Ειδικά οι αδιάφοροι ή αναίσθητοι κρεωφάγοι, αυτοί πρέπει να πεισθούν ότι είναι συνένοχοι στους φόνους αθώων ζώων. Αν δεν ακούν, είναι ένοχοι. Αν ακούν αλλά δεν κάνουν κάτι, είναι ακόμα πιο ένοχοι. Η ασπρόμαυρη οπτική της ηθική πέφτει πάνω τους όπως ένας δικαστής χτυπάει το σφυρί του. Καμπάνιες για να “μορφώσουν” τους ανθρώπους για τη βαρβαρότητα απέναντι στα ζώα και τον βηγκανισμό διεξάγονται στα πρότυπα των ιεραποστολικών εκστρατειών. Οι ευσεβείς που καταδικάζουν την αδυναμία των άλλων ανθρώπων να “δώσουν ένα τέλος στον πόνο”, μοιράζονται πολλά κοινά με τους ιεροκήρυκες που απ’ τον άμβωνα καταριούνται αυτούς που δεν λεν να ξεπλυθούν απ’ τις αμαρτίες τους. Αυτή η καλλιέργια της ενοχής φυσικά, δεν έχει άλλο αποτέλεσμα απ’ το να κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν σκατά, ήδη απογοητευμένοι απ’ την ανίσχυρη θέση τους στην κοινωνία, τώρα καλούνται να περιορίσουν ακόμα πιο πολύ τις ελάχιστες επιλογές που τους έχει αφήσει ο καπιταλισμός. Δεν προωθεί μια κριτική αξιολόγηση των κοινωνικών συνθηκών που συμβάλλουν στην εκμετάλλευση των ζώων, αλλά ενθαρρύνει τον τυφλό παπαγαλισμό και την υπακοή σε προκαθορισμένες έννοιες περί σωστού και λάθους.

Διάφοροι κοινωνικοί θεσμοί -η θρησκεία, η εκπαίδευση, η εργασία, η οικογένεια- εξασκούν μια ηθική πειθαρχία πάνω μας προκειμένου να κανονικοποιούν τις δράσεις και τις σκέψεις μας εσωτερικά, και να ενισχύουν τους θεσμούς της κοινωνικής κυριαρχίας. Η ηθική είναι ένας μπάτσος μες το κεφάλι μας, τα δεσμά που κρατούν πίσω την ατομική και κοινωνική συνειδητοποίησή μας, ένα εμπόδιο για οποιονδήποτε επιθυμεί να καθορίζει ελεύθερα τη ζωή του. Όταν αρχίσουμε να αποφασίζουμε για τους εαυτούς μας, τί θέλουμε και πώς θα ζήσουμε, και να επιτρέπουμε και στους άλλους το ίδιο, θα κάνουμε άλματα απελευθέρωσης από φυλακές που δεν έχουμε αντιληφθεί στην ολότητά τους ακόμα.

Τα βολικά δεσμά της ιδεολογίας

Καθώς η ιδεολογία είναι πάντα μια μορφή αλλοτρίωσης στη σφαίρα της σκέψης, όσο πιο αλλοτριωμένοι είμαστε, τόσο λιγότερο τείνουμε να αντιλαμβανόμαστε τις πραγματικές συνθήκες της ζωής μας… Κι όσο λιγότερο ζούμε αυτόνομα την ύπαρξή μας, τόσο πιο εμφατικά η ύπαρξη καταλαμβάνεται απ’ τον καπιταλισμό, απ’ την παγωμένη εικόνα των ρόλων στις διάφορες κοινωνικές ιεραρχίες και συναλλαγές της εμπορευματικής οικονομίας. – Len Chernyi “An Introduction to Critical Theory”

Η ιδεολογία λειτουργεί παρόμοια με την ηθική. Στη θέση των κανόνων της αντικειμενικής αλήθειας, του σωστού και του λάθους, υιοθετεί κανείς τα συμπαγή προγράματα και τις προοπτικές που συνεπάγεται μια ιδέα ή μια έννοια. Περιθώρια για οποιαδήποτε ευελιξία δεν υπάρχουν. Η ιδεολογία υποτάσσει ολοκληρωτικά μια όψη της ζωής και κυβερνά κάθε σχέση μας μ’ αυτήν. Με τον τρόπο αυτόν, την θέση της κριτικής σκέψης παίρνει η σκέψη βάσει ιδεολογίας. Ο κόσμος, η κάθε πτυχή του κόσμου, ερμηνεύονται και γίνονται κατανοητές μέσα απ’ το φιλτράρισμα της ιδεολογίας. Για παράδειγμα, η δημοκρατική ιδεολογία υποστηρίζει την ιδέα ότι η όποια κοινωνική αλλαγή θα γίνει μέσω των εκλογών, της πολιτικής αντιπροσώπευσης, της αλλαγής της νομοθεσίας. Προωθεί την πίστη στην επίσημη πολιτική, εμποδίζοντας την αυτόνομη άμεση δράση. Η δύναμη αυτής της ιδεολογίας, όπως και κάθε ιδεολογίας, έγκειται στο ότι συμβιβάζει και κατευθύνει τη σκέψη σε περιορισμένες δυνατότητες και προοπτικές. Η ιδεολογία βρίσκετια σε αντίθεση με την κριτική θεωρητική ανάλυση που μπορεί να αξιολογήσει τις καταστάσεις και τις ιδέες βάσει της πραγματικής τους χρησιμότητας στην πρακτική και την προσέγγισή μας [48].

Η απελευθέρωση ζώων δεν εξαιρείται απ’ αυτό. Είναι ιδεολογικοποιημένη απ’ τα ίδια τα θεμέλιά της. Θέτει τα πάντα σε δεύτερη μοίρα, μπρος στα θέματα των ζώων. Η εκμετάλλευση των ανθρώπων, η καταστροφή του περιβάλλοντος, είναι θέματα που μπορεί να είναι εξίσου ενδιαφέροντα για τον ακτιβιστή της απελευθέρωσης των ζώων, αλλά αντιμετωπίζονται απλά ως διαφορετικές θεματικές. Η ιδεολογία καθιστά τον καθένα ανίκανο να δει ή να κατανοήσει τα πράγματα έξω απ’ αυτήν, με τρόπο συνεκτικό. Τα πάντα μπαίνουν σ’ ένα πλαίσιο ανάλογα με το πώς σχετίζονται με το ζήτημα των ζώων. Ένα εργαστήριο πειραμάτων σε ζώα για παράδειγμα, είναι απλώς ένα μέρος όπου τα ζώα βασανίζονται, αγνοώντας εντελώς τις βλάβες των φαρμακευτικών πειραμάτων στους ανθρώπους, τα εκατομμύρια κέρδους που παράγονται, και την άκριτη ανάπτυξη της τεχνολογίας. Ένας εκδορέας κόβει όλη μέρα ζώα σε φέτες. Μισούμε αυτό που κάνουν στα ζώα, καθώς αυτά αιμορραγούν σε σειρές, σε ουρές, κρεμασμένα από αγκίστρια. Όμως η ιδεολογία της απελευθέρωσης ζώων δεν αφήνει περιθώρια για την ίδια σκέψη για τον άνθρωπο εργάτη που είναι υποχρεωμένος να υποφέρει τους κινδύνους και τους τραυματισμούς σ’ ένα εργοστάσιο τόφου ή σε μια βιομηχανία γάλακτος σόγιας. Αυτή η υποτίμηση, ως αναλώσιμα γρανάζια στο σύστημα παραγωγής, δεν αντιμετωπίζεται ως άξια ανάλογου στοχασμού, καθώς τα ζώα και οι άνθρωποι βλέπονται σα διαφορετικές κατηγορίες, η πρώτη ως ανώτερη της δεύτερης.

Ο βηγκανισμός είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα της δύναμης της ιδεολογίας να υποτάσσει τα πάντα. Μερικοί βήγκανς ενδιαφέρονται ελάχιστα για την ποιότητα της διατροφής τους, αρκεί να μην καταναλώνουν ζωικά προϊόντα. Έτσι, καταλήγουν να τρώνε σκατά (υψηλής κατεργασίας, φορτωμένα χημικά, βήγκαν φαστ φουντ). Δεν υπάρχει λοιπόν πρόβλημα να καταστρέψει κανείς την υγεία του, καθώς έτσι δεν καταστρέφει κάποιου ζώου -καθένας έχει δικαίωμα στην ψευδαίσθηση. Καθ’ αυτόν τον τρόπο, τα πάντα υπάγωνται στα ζητήματα των ζώων, αποκλείοντας κάθε άλλον παράγοντα. Η απολυτότητα της συντήρησης ενός βήγκαν τρόπου ζωής μπαίνει ως προτεραιότητα πάνω από κάθε άλλο ζήτημα, και διατηρεί τη ψευδαίσθηση ότι η βήγκαν κατανάλωση δε συμβάλλει στο να υποφέρουν τα ζώα. Τυφλώνει τους ανθρώπους μπροστά στην πραγματικότητα του τί καταναλώνουν, επιτρέποντάς τους να υιοθετούν βολικά τις υποσχέσεις της χωρίς να τις εξετάζουν κριτικά.

Η απελευθέρωση ζώων και ο βηγκανισμός πρέπει να τεθούν σ’ ένα κοινωνικό πλαίσιο για να κατανοήσουμε την κλίμακα και την εμβέλειά τους. Η ιδεολογία της απελευθέρωσης ζώων και ο βήγκαν τρόπος ζωής που προκύπτει απ’ αυτήν είναι αποσπασματικές αντιθέσεις που υιοθετούν πλήρως τον καπιταλιστικό τρόπο θεώρησης της αλλαγής. Ασπάζονται την ιδέα ότι οι ατομικές καταναλωτικές επιλογές είναι πρωταρχικής σημασίας, όχι μόνο καθορίζοντας την “ταυτότητά” μας, αλλά επίσης κι ως τρόπο για να φέρουμε μια αλλαγή. Οι υποσχέσεις του “χωρίς ενοχές” βηγκανισμού προωθούν μια αφηρημένη άποψη της κοινωνικής αλλαγής, επικεντρωμένη στη “σωτηρία” ενός αριθμού ζώων, μέσω ενός διαφορετικού καταναλωτισμού. Αυτή η ψευδής αντίθεση αμφισβητεί μια πτυχή της κυριαρχίας, ενώ δεν κάνει τίποτα για να καταστρέψει τις ίδιες τις συστηματικές αιτίες της, στην περίπτωσή μας, την καπιταλιστική κυριαρχία.

Ορισμένοι βήγκανς υποστηρίζουν ότι οι επιλογές στον τρόπο ζωής τους, είναι και πάλι κάτι καλύτερο απ’ το τίποτα, όπως ακριβώς ορισμένοι ισχυρίζονται ότι οι δημοκρατικοί είναι λίγο καλύτεροι απ’ τους ρεπουμπλικάνους. Αυτό είναι μέρος της βήγκαν αποσπασματικής κατανόησης της κοινωνικής τάξης, που επικεντρώνει την μονόφθαλμη όρασή της αποκλειστικά στην “μείωση του πόνου των ζώων”. Εντωμεταξύ, τα ζώα εξακολουθούν να μετατρέπονται σε μηχανές παραγωγής κρέατος, να επεξεργάζονται από ανθρώπους που είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν σαν μηχανές παραγωγής εργασίας. Και οι δυο αγοράζονται και πουλιούνται με χρηματικούς όρους, τους εκμεταλλεύονται, τους χρησιμοποιούν για την κερδοφορία του κεφαλαίου. Ο καπιταλισμός ορίζει τους ρόλους τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων στην κοινωνία ενώ ο βηγκανισμός, δεν κάνει άλλο απ’ το να συσκοτίζει αυτήν τη σχέση, προωθώντας έναν απατηλό καταναλωτισμό “της συμπόνιας”.

Μια σχετική ιδεολογία, δημοφιλής μεταξύ ριζοσπαστών ακτιβιστών των ζώων, πράσινων αναρχικών, και περιβαλλοντιστών ακτιβιστών, εναποθέτει την ευθύνη για τη βαναυσότητα που υφίστανται τα ζώα και η γη σε όλους τους ανθρώπους, και συγκεκριμένα στην ανθρώπινη φύση. Πρόκειται για ελάχιστα συγκαλυμμένο μισανθρωπισμό. Οι απελευθερωτές ζώων ανυψώνουν τη συνθήκη των ζώων καθώς τα βλέπουν ως ανυπεράσπιστα, ειρηνικά κι αθώα, ενώ οι άνθρωποι βλέπονται με ένα άλλο μάτι, στερούμενοι κάθε τέτοια ποιότητα. Ένας μισάνθρωπος θα έλεγε ότι κάποιοι ή και όλοι οι άνθρωποι είναι έμφυτα κακοί, σκληροί και αναίσθητοι, ή ακόμα κι ότι πολλοί άνθρωποι λατρεύουν να σκοτώνουν, να βασανίζουν και να βλάπτουν. Θα λεγε ότι αυτή είναι η ανθρώπινη φύση. Αλλά είναι αυτές οι πράξεις προϊόν της “φύσης” μας; μας κυβερνούν τα “ένστικτα” και αφηρημένες ιδέες περί μιας ανθρώπινης φύσης; Η ανθρώπινη ιστορία δεν δίνει και πολλή βάση στην ιδέα ότι τα ανθρώπινα όντα είναι ντε και καλά κακά και καταστροφικά. Αυτό το χάλι της επιβεβλημένης μιζέριας και κυριαρχίας είναι ένα προϊόν της ανθρώπινης κοινωνίας, όχι μιας ανθρώπινης φύσης που οφείλει να αναπαράγεται ή να ηθικολογείται.

Οι διάφοροι θεσμοί που συνθέτουν την κοινωνία ορίζουν και τις δράσεις μας εντός της. Δεν είμαστε απλά άτομα που κάνουμε ό,τι θέλουμε. Έχουμε ελάχιστες επιλογές στο πώς θα επιβιώσουμε, όλες απ’ τις οποίες περιλαμβάνουν το να αγοράζουμε τα προϊόντα της εκμετάλλευσης και να υποφέρουμε την εκμετάλλευση εμείς οι ίδιοι για να τα παράγουμε. Εκπαιδευόμαστε διαρκώς στο να δεχόμαστε αυτήν τη ζωή, όπως ακριβώς οι κρατούμενοι μαθαίνουν ν’ αποδέχονται τη φυλακή τους. Ο μισανθρωπισμός ούτε εξηγεί ούτε διαφωτίζει τις ιεραρχικές κι εκμεταλλευτικές κοινωνικές σχέσεις. Είναι απλά μια τεμπέλικη δικαιολογία της ιδεολογίας για να μη σκεφτεί κριτικά τα προβλήματα που μας τίθενται.

Η επίθεση στο καπιταλιστικό σύστημα και τις συνέπειές του απαιτεί από μας να το αντιλαμβανόμαστε και να δρούμε εναντίον του ως μια ολότητα. Διαφορετικά, η αντιπολίτευση σ’ αυτό, θα πάρει την μορφή που παίρνει συνήθως, αναπτύσσοντας την ιδεολογία του ρεφορμισμού κι ενός ριζοσπαστισμού που στερείται κριτικής σκέψης για το πώς και πού πρέπει να επιτεθούμε. Η ιδεολογία σαλαγάει σαν πρόβατα τους ανθρώπους. Το ότι μας λένε, ή λέμε στον εαυτό μας, ότι είμαστε ελεύθεροι, δε σημαίνει κι ότι πραγματικά είμαστε. Θα πρέπει να είμαστε κριτικοί απέναντι σε κάθε θεωρία, σε κάθε ιδεολογία και πρακτική, εάν σκοπεύουμε να καθορίσουμε το πόσο χρήσιμες είναι στον μετασχηματισμό, ή ακόμα καλύτερα, στην καταστροφή αυτής της κοινωνίας της εκμετάλλευσης.

Just do it: Οι ακτιβιστές

Πιστεύω ακράδαντα ότι η προσοχή μας πρέπει να είναι στον τερματισμό της οδύνης και του θανάτου κατά τον ταχύτερο κι αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο. Αν όλοι μας κάνουμε ό,τι μπορούμε, ο 21ος αιώνας ΘΑ είναι αυτός που θα φέρει την απελευθέρωση των ζώων. – Ανώνυμος

Η υποτιθέμενη επαναστατική δράση των ακτιβιστών δεν είναι παρά μια βαρετή και στείρα ρουτίνα -μια συστηματική επανάληψη λιγοστών δράσεων χωρίς καμμιά δυνατότητα αλλαγής. -X. Andrew “Give Up Activism”

Οι ακτιβιστές παίζουν έναν ειδικό ρόλο στην κοινωνία μας. Είναι οι ειδικοί της κοινωνικής αλλαγής όπως περίπου οι καλλιτέχνες είναι οι ειδικοί της κουλτούρας. Αυτή η εξειδίκευση διαχωρίζει μια ομάδα ανθρώπων απ’ το υπόλοιπο της κοινωνίας. Αυτή η συνθήκη δεν είναι συμπτωματική, καθώς είναι στη φύση της εξειδίκευσης να είναι αποκλειστική. Ο ακτιβιστής διαχειρίζεται κι αναπαριστά τους κοινωνικούς αγώνες, περιορίζοντάς τους σε μονοθεματικά ζητήματα και στρατολογώντας μέλη για τον σκοπό τους. Κάτι τέτοιο είναι προβληματικό από μια επαναστατική προοπτική, που ασχολείται με τον μετασχηματισμό των τρεχουσών κοινωνικών σχέσεων κι όχι με την αναπαραγωγή τους.

Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων αναπαράγει τον ρόλο του ακτιβιστή στέκοντας πάνω κι έξω απ’ τη σφαίρα των αγώνων που περιλαμβάνουν κι αφορούν τους εκμεταλλευομένους. Ο φιλοζωικός ακτιβισμός αφοσιώνεται σε συγκεκριμένους σκοπούς, κι αποκλείει αυτούς που δεν ταυτίζονται με τους δικούς του ηθικούς και life-style κώδικες. Αναλόγως, δοξάζει την αυτοθυσία, μια ιδέα που είναι απόλυτα διαβρωτική για κάθε είδους απελευθέρωση. Οι ακτιβιστές βλέπουν τη θυσία και την οδύνη ως κάποιου είδους ικανότητες, που οι περισσότεροι άνθρωποι στερούνται. Έτσι, ο ακτιβιστής πρέπει να αλλάξει την κοινωνία για τους άλλους, για το υποτιθέμενο συμφέρον των άλλων. Οι μάζες δεν μπορούν παρά να εκπαιδευτούν και να κατανοήσουν την ευγένεια και τη σημασία ενός τέτοιου υψηλού σκοπού ή υπόθεσης. Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων είναι έτοιμο να κάνει κάθε άνθρωπο βήγκαν, άσχετα του πόσο θα βοηθήσει ουσιαστικά τον καθένα να πάρει ο ίδιος στα χέρια του τις αποφάσεις για τη ζωή του. Ένας εργάτης που προσπαθεί να στηρίξει την οικογένειά του, έχει συνήθως ελάχιστο ενδιαφέρον για μια χορτοφαγική δίαιτα, τη στιγμή που αυτή δεν μπορεί να κάνει κάτι για να αλλάξει το γεγονός ότι αυτός βρίσκεται με τη θηλιά της οικονομίας περασμένη σφιχτά γύρω απ’ τον λαιμό του. Μια βήγκαν δίαιτα δεν κάνει καμμιά οδύνη πιο εύπεπτη.

Αυτός δεν είναι κι ο μοναδικός λόγος για τον οποίον πολλοί άνθρωποι δεν παίρνουν την απελευθέρωση των ζώων στα σοβαρά. Η ίδια η υποκουλτούρα των ακτιβιστών των ζώων περιορίζει κάθε αλληλεπίδραση με τους μη-ακτιβιστές κι εμποδίζει μια ανοιχτόμυαλη κατανόηση των αγώνων των άλλων. Κάθε υποκουλτούρα, ακτιβιστική ή μη, δημιουργεί διαιρέσεις κι εμπόδια μεταξύ των εκμεταλλευομένων. Απαιτώντας απ’ τους άλλους να προσαρμοστούν σε κώδικες σκέψης, συμπεριφοράς, ακόμα και μόδας, ντυσίματος, καταλήγει να τους αποξενώνει από κάθε δυνατότητα χτισίματος δεσμών συνάφειας κι αλληλεγγύης με άλλους. Ποιός θέλει στην τελική να του τί να κάνει, τί να σκέφτεται και τί να φοράει; Μια ομάδα ακτιβιστών μπορεί να απομονωθεί απ’ αυτόν τον κόσμο όσο θέλει, αλλά είναι άσκοπο να περιμένει από κάθε άλλον να ακολουθήσει σ’ αυτήν την αυτο-απομόνωση.

Ορισμένοι ακτιβιστές μπορεί να βλέπουν αυτήν την απομόνωση σαν
μια ακόμα ανιδιοτελή θυσία για το γενικότερο καλό. Δεν είναι σπάνιο να θυσιάζεται κανείς για κάτι άλλο, για τα ζώα, για μια αφαίρεση, για τον έναν ή τον άλλο σκοπό. Δεν ενεργεί για τα δικά του συμφέροντα, αλλά για το συμφέρον κάποιου άλλου. Μπορεί να υποστεί ξυλοδαρμούς σε μια διαδήλωση ή να οδηγηθεί και στη φυλακή για την απελευθέρωση ζώων. Ο ακτιβιστής θα ισχυριστεί ότι αυτές είναι αναγκαίες θυσίες για δίκαιους σκοπούς, κι ότι η προσωπική οδύνη του, θα οδηγήσει σε λιγότερη οδύνη για άλλα όντα. Πρόκειται για το γνωστό μυθικό θέμα του οσιομάρτυρα αναπαριστάμενο στη δράση. Η οδύνη δεν μετριάζεται με την πρόκληση περισσότερης οδύνης, στον εαυτό μας. Η σύγχρονη ζωή ήδη δικαιωνίζεται μέσω της θυσίας -στη δουλειά, στο σχολείο, παντού στον καπιταλισμό. Αυτό δε σημαίνει ότι θα πρεπε να παραμένουμε παθητικοί απέναντι σε κάτι που μας αρρωσταίνει, για να αποφύγουμε τυχόν κινδύνους. Αντίθετα, θα πρέπει να αναλάβουμε δράση, ακριβώς επειδή το θέλουμε κι όχι επειδή το οφείλουμε. Το ρίσκο που παίρνουμε λοιπόν, είναι αυτό του να ζήσουμε τη ζωή μας, κι όχι να τη θυσιάσουμε για μιαν ιδέα. Στην τελική, ο χριστός έχει ήδη πεθάνει για τις αμαρτίες μας, αρκεί. Δε χρειάζεται να κάνουμε κι εμείς το ίδιο.

Όσον αφορά την τρέχουσα πρακτική, οι ακτιβιστές της απελευθέρωσης ζώων επιδιώκουν την επιτυχία ορισμένων μεταρρυθμιστικών εκστρατειών, παρά μια γενικευμένη πρόκληση στο σύστημα ως όλον. Είναι ικανοί ακόμα και να γιορτάζουν τις αυτοανακηρυσσόμενες νίκες τους. Μια φάρμα γουναρικών κλείνει. Ένα εργαστήρι πειραμάτων χρεωκοπεί. Αργότερα βέβαια, η φάρμα γουναρικών επανέρχεται σ’ ένα άλλο μέρος, με άλλον ιδιοκτήτη, μόλις η βιομηχανία γούνας “ανέβει” λίγο. Η παραγωγή ξεκινά και πάλι, ακριβώς όπως πάντα. Κι η βιομηχανία καλλυντικών συνεχίζει να χρειάζεται τις δοκιμές χημικών στα μάτια κουνελιών ή τα φάρμακα στις φλέβες ποντικιών ώστε να αποφύγει ενδεχόμενες μυνήσεις από δυσαρεστημένους πελάτες. Έτσι, κάποιο άλλο εργαστήριο θ’ ανοίξει στο εξωτερικό, ή κάποιο απ’ τα υπάρχοντα θ’ αυξήσει τον κύκλο εργασιών του, τελικά καταλήγοντας σε περισσότερα ζώα να υποφέρουν και να σκοτώνονται. Ο “δρόμος προς την νίκη” που γιορτάζουν πολλοί ριζοσπάστες ακτιβιστές των ζώων είναι μια σειρά ασήμαντων παραχωρήσεων του συστήματος [55]. Ο καπιταλισμός είναι πια αρκετά ευέλικτος ώστε να δέχεται την μια ή την άλλη μεταρρύθμιση όσο η συνολική λειτουργία του παραμένει ανεμπόδιστη. Και όσο η συνολική του λειτουργία παραμένει ανεμπόδιστη, τα ζώα θα εξακολουθούν να μετατρέπονται σε εμπορεύματα, και να τα εκμεταλλεύονται μέχρι τέλους. Ας ρίξουμε όμως τώρα μια πιο προσεχτική ματιά στη δυναμική και τις πρακτικές του κινήματος αυτού.

Χαμένοι στην ομίχλη του πολέμου: μια ματιά στο κίνημα απελευθέρωσης ζώων

“Ριζοσπάστες” απελευθερωτές ζώων

Υπάρχουν πολλές ακτιβιστικές καμπάνιες που περηφανεύονται για το πόσο ριζοσπαστικές κι από τα κάτω είναι. Ένας τέτοιος ριζοσπαστισμός από μόνος του, δεν είναι παρά ένας αντιθετικός όρος για να συγκριθεί μια μέθοδος με μια άλλη. Είναι αμφιλεγόμενο και σίγουρα δε λέει κάτι παραπάνω το να ‘σαι “ριζοσπάστης” όσον αφορά την προοπτική, παρά του ότι είσαι πιο ακραίος στην τακτική σου. Υπάρχουν πολλοί που τους σαγηνεύει η γοητεία του εξτρεμισμού, καθώς παρουσιάζεται σαν μια εναλλακτική στις ρεφορμιστικές τάσεις άλλων ομάδων. Αυτή η αναπαράσταση είναι ψεύτικη. Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων ασπάζεται τον ρεφορμισμό εξ ολοκλήρου, παρότι παρουσιάζεται ως ριζοσπαστικό χάρη σε ορισμένες τακτικές που υιοθετεί. Η PETA και το SHAC επιθυμούν το ίδιο πράγμα. Απλώς χρησιμοποιούν διαφορετικές τακτικές και στρατηγικές προκειμένου να πετύχουν τον ίδιο στόχο. Όμως, οι “ριζοσπαστικές” τακτικές, δεν συνεπάγονται αναγκαστικά ριζοσπαστικούς στόχους. Ο κοινωνικός μετασχηματισμός δεν έρχεται απλά με το σπάσιμο ορισμένων βιτρινών ή με μερικές στοχευμένες διαδηλώσεις. Μια ριζοσπαστική κριτική του υπάρχοντος, απαιτεί και την αποδόμηση του “ριζοσπαστισμού”, και το να μην ταυτίζουμε τις τακτικές με τον στόχο.

Τα Κομμάντος των ζώων

Το μέτωπο απελευθέρωσης ζώων (ALF) έχει συγκεντρώσει πολλή υποστήριξη όλ’ αυτά τα χρόνια για τις τακτικές τύπου κομμάντο που επιστρατεύει σε απελευθερώσεις, σαμποτάζ κι εμπρησμούς. Οι πυρήνες του αποτελούνται από μικρές, αποκεντρωμένες ομάδες χορτοφάγων ή βήγκαν που διεξάγουν τις δράσεις τους κάτω από ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Για παράδειγμα, μια δράση μπορεί να διεκδικηθεί για λογαριασμό του ALF αν είτε απελευθερώνει ζώα είτε καταστρέφει την ιδιοκτησία επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ζώα χωρίς να βλάπτεται καμμία ζωή κατά τη διεξαγωγή της. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος τους, είναι να σώσουν μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα ζώων, ενώ μακροπρόθεσμα, στοχεύουν να θέσουν ένα τέλος στην “οδύνη των ζώων”, οδηγώντας τις επιχειρήσεις που κερδοσκοπούν απ’ τα ζώα στη χρεωκοπία. Προφανώς, το ALF αντιπροσωπεύει την ίδια ιδεολογική και ποσοτική σκέψη με το υπόλοιπο κίνημα απελευθέρωσης ζώων.

Η γοητεία του ALF εν μέρει οφείλεται στις εικόνες δράσεων-κομμάντο παραβαίνοντας νόμους υπό την κάλυψη της νύχτας. Δημοφιλείς εικόνες τους ALF φέρουν έναν αγγελικό χαρακτήρα. Σωτήρες της αθωότητας απ’ το κακό, όπως ακριβώς τα βαρετά παραμύθια που μας ταϊζουν από μικρά. Απ’ την οπτική των απελευθερωτών ζώων, η άμεση δράση, αν κι έχει πρακτική σημασία για την απελευθέρωση ζώων, είναι απλά μια κίνηση τακτικής, και δεν παίρνει έναν ευρύτερο χαρακτήρα κι ένα ήθος, στο πώς αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο, έξω από κάθε αντιπροσώπευση και διαμεσολάβηση. Μια τέτοια παράβαση των νόμων, ορθολογικεύεται με τον ίδιο τρόπο που ο Γκάντι δικαιολογούσε και νομιμοποιούσε την παράβαση ορισμένων νόμων. Μια τέτοια προοπτική ενσωματώνεται ηθικιστικά στην μη-βία και διεξάγεται αποκλειστικά με σκοπό την αμφισβήτηση νόμων που προστατεύουν μια όψη της κοινωνικής κυριαρχίας, ενώ αφήνουν κάθε άλλη ανέγγιχτη. Συνήθως, το ALF και οι συνήγοροί του, συγκρίνουν τη δράση του με το Underground Railroad, ένα δίκτυο ανθρώπων που βοηθούσαν σκλάβους να διαφύγουν απ’ τις νότιες πολιτείες, μέχρι η δουλεία να καταργηθεί επισήμως στις ΗΠΑ. Αυτή η σύγκριση εξυπηρετεί τον εαυτό της φυσικά, κι ενισχύει τη λατρεία των “ηρώων” με ψευδαισθήσεις μεγαλείου.

Το Justice Department (JD) και η Animal Rights Militia (ARM), απ’ την άλλη, παίζουν έναν ρόλο περισσότερο στρατιωτικού τύπου βίας. Ενώ αυτές οι ομάδες είναι πολύ λιγότερο παραγωγικές απ’ ότι το ALF, αξίζει να σκιαγραφήσουμε την ανάπτυξή τους μέσα στο κίνημα απελευθέρωσης ζώων. Το ARM είναι γνωστό για ξυλοδαρμούς κυνηγών στην Αγγλία, ενώ το JD για την ταχυδρόμηση λεπίδων σε επιχειρηματίες γουναρικών, και απειλές εναντίον ερευνητών σε εργαστήρια πειραμάτων σε ζώα. Αντί της φετιχοποίησης μη-βίαιων δράσεων, όπως το ALF, αυτές οι ομάδες φετιχοποιούν τις αντίθετες τακτικές μορφές: οτιδήποτε βίαιο. Αναπτύσσεται λοιπόν μια ιδεολογία τακτικής που παραμένει παγιδευμένη μέσα στη δική της μονόφθαλμη όραση. Αντιτιθέμενοι στην μη-βία, η οποία γίνεται αντιληπτή σαν μια αποτυχημένη μέθοδος που δεν “φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα” αρκετά γρήγορα, ποσοτικοποιούν την ίδια την κοινωνική αλλαγή. Βλέπουν τους εαυτούς τους ως αυτούς που πάνε “ένα βήμα πιο πέρα”. Είναι η ίδια αιτιολόγηση που χρησιμοποίησαν ομάδες όπως ο Black Liberation Army και οι Weather Underground, ξεπέφτοντας σε θεαματικές δράσεις που όμως δεν έκαναν τίποτε για να εξαλείψουν την εκμετάλλευση, παρά φετιχοποιούσαν την πολιτική βία. Η προσέγγισή τους αποδεικνύει και τη σύγχυση και την αδυναμία μιας “ριζοσπαστικής” δράσης διαχωρισμένης απ’ την καθημερινή επαναστατική πρακτική. Αντί να αναζητούμε την ποιοτική αμφισβήτηση μιας κοινωνίας βασισμένης σε ρόλους και ειδικούς, αυτές οι ομάδες ενισχύουν την εργαλειοποίηση των ατόμων που αφοσιώνονται τελικά στην μιά ή την άλλη ιδεολογία, κι όχι σε μια αυθεντική αλλαγή της ζωής που να ξεκινά απ’ τους ίδιους τους εμπλεκομένους σ’ αυτήν.

Άγγελοι του Ελέους: το πάθος για τους ήρωες, μάρτυρες και στρατιώτες

Σ’ αυτούς που έχουν χάσει τις ζωές τους πολεμώντας την κακοποίηση των ζώων και σ’ αυτούς που αφαίρεσαν την ίδια τους τη ζωή όταν η φρίκη έγινε αβάσταχτη, σ’ αυτούς που θυσίασαν την ελευθερία τους… Σας ευχαριστούμε. -Robin Webb, απ’ το βρετανικό γραφείο τύπου του ALF

Αρκετοί απελευθερωτές ζώων αγαπούν το μαρτύριο του ALF. Προσωποποιούνται ως ολότελα ανιδιοτελείς και γενναίοι, θύματα μόνο του ότι νοιάζονται τόσο πολύ και υποφέρουν απ’ τη συμπόνιά τους, σαν την μητέρα τερέζα ή τον χριστό. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού, μπορεί να βρεθεί στο βιβλίο της Ingrid Newkirk “Free the Animals”, το οποίο διηγείται την ιστορία μιας ομάδας ανθρώπων που παραβαίνουν τους νόμους και ριψοκινδυνεύουν να βρεθούν στη φυλακή, προκειμένου να σώζουν ζώα από εργαστήρια πειραμάτων. Το βιβλίο αυτό έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ ακτιβιστών των ζώων ήδη από τα 80es. Η γοητεία του έγκειται στο ότι απεικονίζει ανθρώπους που είναι λίγο-πολύ καλύτεροι από μας τους άλλους, πιο ευγενείς, πιο γενναίοι, πιο ευαίσθητοι. Όπως ένας χαρακτήρας ενός απλοϊκού παραμυθιού, έτσι κι οι αγωνιστές του ALF ρισκάρουν τα πάντα προκειμένου να σώσουν τα ζώα απ’ το κακό. Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων πλάθει τα είδωλα των ηρώων του, με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν και τα μήντια, ενισχύοντας στο εσωτερικό του κοινωνικές σχέσεις ηγέτη και χειροκροτητή.

Φυσικά πολλοί αποφεύγουν μια παράνομη άμεση δράση, εξ αιτίας των συνεπειών της παρανομίας. Ο κίνδυνος των προσωπικών επιπτώσεων έτσι ενισχύει ακόμα περισσότερο τον μύθο της θυσίας του αγωνιστή. Το να παραβαίνεις τους νόμους γίνεται μια δουλειά για υπερανθρώπους, κι όχι για τον καθένα μας. Τα μέλη του ALF φαίνεται να έχουν γεννηθεί με ειδικές ικανότητες, και μια περιφρόνηση του φόβου που λείπει απ’ τους υπόλοιπους. Στήνονται στα ψηλά τους βάθρα, σα λατρευτικά είδωλα. Είναι οι ήρωες του κινήματος απελευθέρωσης ζώων. Από κάτω τους, άνθρωποι που μόνο να χειροκροτούν είναι ικανοί, όπως ένας θεατής χειροκροτεί ένα έργο τέχνης, κάτι που μόνο χαρισματικοί και σπάνιοι άνθρωποι μπορούν υποτίθεται να παράγουν.

Η κοινωνική αλλαγή όμως δεν έχει ανάγκη ούτε μάρτυρες, ούτε ήρωες, ούτε στρατιώτες. Η επαναστατική δράση πρέπει να περιλαμβάνει τη συνειδητή προσπάθεια ανατροπής των ρόλων που προσδιορίζουν ακριβώς τον αποκλεισμό και την αδυναμία της θέσης μας. Όσο νωρίτερα τελειώνουμε με τους οσιομάρτυρες και τους χειροκροτητές τους, τόσο πιο γρήγορα θα μπορούμε να πολεμήσουμε για την ελευθερία μας. Η επανάσταση ξεκινά με τον καθέναν από μας. Εμείς είμαστε που θα κρίνουμε την μοίρα της και τη δική μας. Εμείς είμαστε που θα αποφασίσουμε για το μέλλον μας, είμαστε αναγκασμένοι να το κάνουμε, ώστε να μην το κάνει κανείς άλλος για μας.

Η ελευθερία δεν νομοθετείται

Πρέπει να ‘ναι κανείς τρελλός για να περιμένει να τον προστατεύσει το Κράτος… Εγώ δεν είμαι πάντως. –Andrea Dorea, “N’Drea”

Το κίνημα απελευθέρωσης ζώων θεωρεί ότι τα ζώα θα έπρεπε να χαίρουν νομικών δικαιωμάτων και θεσμικής προστασίας. Επικροτούν την κατάργηση των κοκκορομαχιών, έναν πραγματικά ασήμαντο θεσμό στην μεγάλη κλίμακα της κακοποίησης των ζώων, ακριβώς γιατί το βλέπουν σαν κάτι που βοηθάει τα ζώα και μπορούν να το προσθέσουν στον κατάλογο με τις υποτιθέμενες νίκες τους. Ωστόσο, κριτικάρουν τους νόμους που προστατεύουν τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ζώα. Αποδέχονται τη λογική του κράτους καταρχήν, όσον αφορά την ύπαρξη νόμων, αγνοώντας τη λειτουργία του νομικού συστήματος στη ρύθμιση των κοινωνικών σχέσεων, στην κανονικοποίηση, την παραγωγικότητα και τον έλεγχό τους. Οι νόμοι επικυρώνουν τον κοινωνικό έλεγχο, εγκληματοποιώντας την ακυβερνησία και προστατεύοντας την εξουσία. Οι νόμοι και οι υποστηρικτές τους έχουν σκοπό να μας αποτρέψουν απ’ το να διαλύσουμε τη βιομηχανική φάρμα με τα ίδια μας τα χέρια.

Το κράτος προστατεύει τις επιχειρήσεις που σχετίζονται με ζώα, όπως και τις άλλες καπιταλιστικές εταιρίες, είναι η σπονδυλική στήλη και η ωμή βία του καπιταλιστικού συστήματος. Η νομοθεσία ποινικοποιεί οτιδήποτε αντιτίθεται στην ομαλή λειτουργία του καπιταλισμού, διατηρώντας τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις. Η έννοια της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και η κατοχή της είναι ιερά. Κάθε έκκληση για επιπλέον νόμους, απλώς δυναμώνει την εξουσία του νομικού συστήματος και την μυθολογία του, της αντικειμενικότητας και της δικαιοσύνης. Η πίστη στον νόμο, είναι υποταγή στην καπιταλιστική εκμετάλλευση, όπως αυτή επιβάλλεται από μπάτσους, γραφειοκράτες, δικαστές και νομοθέτες. Προφανώς και δεν έχουν κάποιο ενδιαφέρον στην αλλαγή ενός κοινωνικού συστήματος απ’ το οποίο ζουν. Το να περάσουν έναν νόμο ενάντια στην κακοποίηση ζώων εδώ, ή ενάντια στα τσίρκα κάπου αλλού, έχει ελάχιστο αντίκτυπο ώστε να διαφημίζεται ως νίκη. Τα εργοστάσια συνεχίζουν την παραγωγή, κι ολοένα και περισσότερα ζώα περνούν απ’ τους μύλους τους. Η αθλιότητα συνεχίζεται και το ενισχυμένο προφίλ του κρατικού νομικού συστήματος είναι εδώ για να τη διασφαλίζει.

Αν θέλουμε να βγάλουμε τα ζώα απ’ το υποβιβαστικό παραγωγικό σύστημα, πρέπει να αρνηθούμε κάθε υποτιθέμενη λύση που προέρχεται απ’ τους εκλογικούς και νομικούς μηχανισμούς του κράτους. Τα μόνα προβλήματα που είναι σε θέση να λύνει η νομοθεσία, είναι αυτά των ισχυρών. Δεν έχει νόημα να αντιστεκόμαστε στο κοινωνικό αυτό σύστημα, χωρίς να αντιστεκόμαστε στους νόμους του. Το ALF τουλάχιστον καταλαβαίνει μέχρι εκεί. Είναι χίλιες φορές καλύτερο να καταστρέψουμε ολόκληρο το σχήμα της αλλοτριωμένης πολιτικής εξουσίας, παρά να ζητάμε απ’ αυτό περισσότερα ψίχουλα και κενές παραχωρήσεις. Αν αντιστεκόμαστε στον καπιταλισμό γι αυτά που κάνει στα ζώα, θα πρέπει τουλάχιστον αντίστοιχα να αντιστεκόμαστε και στο κράτος που διασφαλίζει ότι αυτό το σύστημα θα συνεχίσει να υποδουλώνει τον κόσμο στη λογική του.

Άμεση δράση, όχι ιδεολογία

Η απελευθέρωση ζώων αποκτά την μέγιστη δυναμική της ως άμεση δράση, παρά ως ιδεολογία. Οι απελευθερώσεις ζώων διαρρηγνύουν τη συνθήκη τους, ως ιδιόκτητα αντικείμενα. Το σαμποτάζ και η καταστροφές βιομηχανιών με ζώα, δείχνουν μια στόχευση ενάντια στην εμπορευματοποίηση των ζώων. Ωστόσο, όταν αυτές οι δράσεις γίνονται με απόλυτο διακηρυγμένο στόχο την απελευθέρωση ζώων, τότε παραμένουν περιορισμένες σε μια προοπτική απλά φιλοζωική. Για παράδειγμα, πολλές αναλήψεις ευθύνεις για επιθέσεις σε εργαστήρια πειραμάτων σε ζώα, επικεντρώνουν αποκλειστικά στην κακοποίηση των ζώων, συνήθως με ηθικιστικούς ή ιδεολογικούς όρους, αγνοώντας κάθε άλλη εκμεταλλευτική και αποτρόπαια όψη των πανεπιστημιακών ή φαρμακευτικών εργαστηρίων. Αντί να ρίχνουν τα σύνορα προς μια αντίληψη της κοινωνικής κυριαρχίας, τέτοιες δράσεις θέτουν οι ίδιες τα όριά τους, και προωθούν μια περιορισμένη οπτική που δεν υπολογίζει καν τις υποβόσκουσες αιτίες για τις οποίες τα ζώα βρίσκονται εκεί ως εμπορεύματα. Αναλόγως, οι δυνατότητες αυτών των δράσεων περιορίζονται απ’ τον εγκλεισμό τους σε ένα μονοθεματικό ζήτημα, αντί να γίνονται δράσεις αλληλέγγυες, συνδεδεμένες με άλλους κοινωνικούς αγώνες. Υπάρχουν βέβαια, ορισμένες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις ανθρώπων που απελευθερώνουν ζώα και σαμποτάρουν επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ζώων, χωρίς να αναλαμβάνουν την ευθύνη της δράσης τους στα πλαίσια της απελευθέρωσης ζώων [58]. Αυτές δεν πρέπει να περάσουν απαρατήρητες, καθώς είναι θετικές μιας και δεν φορούν στον εαυτό τους την ταμπέλα του πολέμιου μιας και μόνον όψης της κυριαρχίας, αλλά προσπαθούν να επιτεθούν πολύπλευρα. Αν πραγματικά βλέπουμε την εκμετάλλευση και την κυριαρχία παντού, τότε δεν υπάρχει λόγος να περιοριστούμε. Πρέπει να επιτεθούμε παντού όπου βρίσκονται.

Ενάντια στον ακτιβισμό, προς μια ενεργητική ανταρσία

Αυτό που είμαστε, κι αυτό που θέλουμε, ξεκινά μ’ ένα “όχι”. Απ’ αυτό γεννιέται ο μόνος λόγος για να σηκωνόμαστε το πρωί. Απ’ αυτό γεννιέται ο μόνος λόγος για να βγαίνουμε οπλισμένοι στην επίιθεση εναντίον ενός συστήματος που μας πνίγει. -Ανώνυμο “At Daggers Drawn”

Αυτή η κοινωνία-φυλακή, πρέπει να καταστραφεί, αν θέλουμε να μιλάμε για ελευθερία. Η βιομηχανική φάρμα δεν είναι παρά ένα σημείο όπου εντοπίζεται η αθλιότητά της. Το σύστημα της εκμετάλλευσης κερδοσκοπεί εξίσου απ’ τον ανθρώπινο και τον ζωικό ιδρώτα και πόνο. Είναι ένας εχθρός κοινός. Δε θ’ αλλάξει κάτι με το να ζητάμε απ’ τους κυριάρχους να κάνουν την αθλιότητα πιο βιώσιμοι, ή να μας εκμεταλλεύονται με καλύτερους όρους, σε μεγαλύτερα κλουβιά. Οι ζωές μας και οι σχέσεις μας σ’ αυτόν τον κόσμο πρέπει να διεκδικηθούν με τους δικούς μας όρους. Για να το κάνουμε αυτό, έχουμε μπροστά μας ένα πολύ δυσκολότερο καθήκον. Προς το παρόν, ας μην γεμίζουμε ψευδαισθήσεις, ηθικούς κώδικες και τυφλωτικές ιδεολογίες. Ας δυναμώσουμε τις κοφτερές ιδέες και την αυτοκαθορισμένη δράση.

Ορισμένοι θα πουν ότι “κάτι πρέπει να γίνει”. Ο κόσμος γίνεται ολοένα και χειρότερος και πρέπει να δράσουμε. Θα μας πουν ότι πρέπει να κάνουμε πράγματα που θα μας κάνουν να νιώσουμε ότι όντως αλλάζουμε κάτι. Οπότε γιατί να μην ασχοληθούμε με την απελευθέρωση ζώων; Αν οι δράσεις μας είναι μια πρακτική έκφραση των επιθυμιών μας, τότε δεν υπάρχουν και πολλά να περιμένουμε απ’ το μέτρημα προσηλυτισμένων βήγκαν κι απελευθερωμένων πουλερικών. Η επανάσταση είναι πρώτα και πάντοτε η αλλαγή της δικής μας παρέμβασης με τον κόσμο, ο ποιοτικός κοινωνικός μετασχηματισμός, κι όχι η ποσότητα των ακτιβιστικών επιτυχιών. Πρέπει να φτύσουμε τις εκκλήσεις σ’ αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία και να δράσουμε άμεσα γι’ αυτό που θέλουμε. Η επανάσταση οφείλει να είναι μια καθημερινή πρακτική, αν περιμένουμε να έχουμε κάποια πραγματική δυναμική.

Κάτι πρέπει να γίνει. Χρειαζόμαστε τη φωτιά όσο χρειαζόμαστε και τις ιδέες. Για να φέρουμε έστω και την παραμικρή αυθεντική επαναστατική κοινωνική αλλαγή, οι κοινωνικές σχέσεις πρέπει να παν παραπέρα απ’ τη συμμόρφωση σε ιδεολογίες και στην αποσπασματική κριτική τους, πέρα απ’ την ιεραρχική κλειστή λείψη αποφάσεων, πέρα από ευσεβή κηρύγματα. Θέλουμε κάτι ριζικά διαφορετικό, έναν κόσμο όπου θα είμαστε ελεύθεροι να διαλέξουμε το πώς θα ζήσουμε. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό μόνο εάν δρουμε έξω απ’ τον κοινωνικό ρόλο του ακτιβιστή ή του καταναλωτή, έξω απ’ τα πολιτικά κόμματα και τα κούφια λόγια τους, ή τις μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις και τις μονοθεματικές καμπάνιες τους. Πρέπει να απελευθερώσουμε τους εαυτούς μας, κι όχι να υποδουλωθούμε στον έναν ή τον άλλον σκοπό, με θρησκευτική ευλάβεια και ιδεολογική τύφλωση.

Αυτή η κριτική στο κίνημα απελευθέρωσης ζώων θα πρέπει να εφαρμόζεται σε κάθε ψευδή κριτική και σκοπό, και υπάρχουν πολλοί τέτοιοι. Δε ψάχνουμε να προσηλυτίσουμε κόσμο στην προοπτική μας. Δε ζητάμε από κανέναν να αγνοήσει το ζήτημα της εκμετάλλευσης των ζώων ή απλά να αρχίσει να τρώει κρέας, κι όλα εντάξει, αλλά μάλλον να αφιερώσουμε περισσότερη κριτική σκέψη και αναλυτική συζήτηση στις καθημερινές μας δράσεις, καθώς και στις θεωρίες και τις πρακτικές του κοινωνικού κινήματος.

Προκειμένου να απελευθερωθούμε απ’ το φτυάρισμα σκατών και την κατανάλωση σκατών, χρειάζεται να γίνουμε ενεργοί συμμέτοχοι σε μια ανταρσία ενάντια σε κάθε ιδεολογία, ηθική, στον καπιταλισμό και το κρατικό οχυρό του. Με λίγα λόγια, να καταστρέψουμε οτιδήποτε απλώνει την κυριαρχία του πάνω μας, καθώς ο κόσμος γίνεται ολοένα και πιο ανοιχτά μια απέραντη φυλακή. Η αθλιότητα της βιομηχανίας γούνας και των εργαστηρίων πειραμάτων είναι παντού. Παντού λοιπόν πρέπει να είναι και η στόχευσή μας. Στην καταστροφή των σχέσεων που αναπαράγουν κι επιτρέπουν την ύπαρξη αυτής της κοινωνίας, ξεκινώντας από μια ανυπακοή και μια άρνηση που δε θα ναι ούτε “πολιτική” ούτε “τυφλή”.

Όπως είπε και μια νεκρή αντάρτισσα: να καταστρέψουμε ό,τι μας καταστρέφει. Αυτός ο κόσμος θα καταρρεύσει στο ξετύλιγμα των επιθυμιών μας. Για μας, μια καταστροφική ανταρσία ενάντια σ’ αυτήν την σκατένια κοινωνία είναι το μόνο πράγμα που διατηρεί μια ελπίδα απελευθέρωσης. Δε ζητάμε μεγαλύτερα κλουβιά. Θέλουμε να τελειώνουμε μ’ αυτά εξ ολοκλήρου.

Δεν είναι τα ζώα που εξαρτώνται από μας για να τα απελευθερώσουμε σ’ αυτόν τον κόσμο. Είμαστε εμείς που πρέπει να απελευθερωθούμε απ’ αυτόν τον κόσμο, ώστε να νιώσουμε τον άνεμο της ελευθερίας στο πρόσωπό μας.

* * *

Σημειώσεις:

[42]^ Για το ALF, βλ.: http://www.animalliberationfront.com. Για το ριζοσπαστικό κομμάτι της απελευθέρωσης ζώων: http://www.nocolnpromise.org.Ενημέρωση για παράνομες ενέργειες άμεσης δράσης: www.directaction.info. Αναλόγως το ίντερνετ είναι γεμάτο πληροφορίες για το ζήτημα, περισσότερες απ’ όσες θα ενδιαφερόταν να διαβάσει κανείς για οτιδήποτε.

[43]^ Φράση του Albert Einstein. Ομάδες όπως η Vegan Outreach κι η PETA χρησιμοποιούν αποφθέγματα διαφόρων διασήμων για να δείξουν οτι όχι μόνο θα πρεπε να πιστέψουμε οτιδήποτε λεν αυτές οι προσωπικότητες, αλλά κι ότι ακόμα κι αυτοί πίστευαν στα δικαιώματα των ζώων, και το ίδιο θα πρεπε να κάνουμε κι εμείς.

[44]^ Η παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου είναι στα 2.73 δις γαλόνια ανά ημέρα. Κάθε μέρα 31.5 δις γαλόνια μεταφέρονται στη θάλασσα. Δεν προέρχονται όλες οι κηλίδες από βυτιοφόρα. Ορισμένες είναι από αποθήκες, αντλίες, σωλήνες και σκάφη που καθαρίζουν τα βυτιοφόρα. Χωρίς να υπολογίζουμε τα δεκάδες εκ. γαλόνια πετρελαίου που παράγει η κατανάλωση, ως συνέπεια του βιομηχανικού καπιταλισμού που δεν συνυπολογίζει κανένα περιβαλλοντικό κόστος, σ’ αυτό των προϊόντων του. Πηγή: “Analysis of Oil Spill Trends in the United States and Worldwide” (http://www.environmental-research.com/publications/pdf/spill_statistics/paper4.pdf)

[45]^ Το 1989, το Exxon Valdez χτύπησε στο Prince William Sound, της Αλάσκας, χύνοντας κάπου 10.8 εκ. γαλόνια πετρελαίου. Επρόκειτο απλά για την 34η μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα παγκοσμίως, αν και ήταν η μεγαλύτερη σε χωρικά ύδατα των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα είχε τεράστιες  περιβαλλοντικές ζημιές, πχ 35,000 θαλασσοπούλια, 2,800 βίδρες, 300 γλάρους, 250 φαλακρούς αετούς, 22 όρκες, και δισεκατομμύρια σολωμών και αυγών νεκρών, καθώς και ζημιές στην αλιεία.

[46]^ Το σύστημα διανομής βιομηχανικών προϊόντων είναι οργανωμένο έτσι, καθώς όσο μεγαλύτερη αγορά έχει ένα προϊόν, τόσο μεγαλύτερο κέρδος μπορεί να προσκομίσει. Η καπιταλιστική κερδοφορία είναι συνδεδεμένη με την επέκταση των καταναλωτικών αγορών.

[47]^ Επιτομή του σχετικισμού, της θεωρίας όπου οι έννοιες της αλήθειας και των ηθικών αξιών δεν είναι απόλυτες, αλλά επαφίονται στα άτομα ή τις ομάδες που τις στηρίζουν. Κάτι που για μια κουλτούρα είναι σωστό, για μια άλλη είναι λάθος. Μπορεί να παρατηρηθεί σε πολλούς πολιτισμούς στον κόσμο κάτι τέτοιο. Ορισμένοι ήταν και παραμένουν χορτοφαγικοί, άλλοι, όπως οι Ινουίτ (εσκιμώοι ινδιάνοι), καταναλώνουν αποκλειστικά κρέας. Οι διατροφικές συνήθειες των περισσοτέρων, έχουν αναπτυχθεί σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τα διαθέσιμα αποθέματα, κι εξελίχθηκαν σε πολιτιστικές παραδόσεις.

[48]^ Για περισσότερα δες το φυλλάδιο: Critical Thinking: http://anti-politics.net/distro/download/criticalthinking.doc

[49]^ Αυτό δεν ισχύει συνήθως για τους ίδιους τους μισανθρώπους, που συνήθως θεωρούν εαυτούς ως καλύτερους ή πιο ευαίσθητους απ’ οποιονδήποτε άλλον. Η λογική προέκταση του μισανθρωπισμού είναι η αποκρουστική υπεροψία.

[50]^ Απ’ το άρθρο “Progress of the Animal Rights Movement” στην ιστοσελίδα του ALF.

[51]^ Συχνά γίνεται λόγος στους κύκλους της απελευθέρωσης ζώων για “ξεπουλημένους” βηγκαν που τρώνε κάποιου είδους ζωικά προϊόντα. Αυτού του είδους οι συζητήσεις αντανακλούν την κοινοτυπία των περισσότερων συζητήσεων σήμερα, στις οποίες η αλλοτρίωσή μας μας οδηγεί στο να αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε την αλλοτρίωση αυτή.

[52]^ Αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι που μάχονται για τον κοινωνικό μετασχηματισμό δε θα κακοποιηθούν ή δε θα σκοτωθούν απ’ αυτούς που έχουν την εξουσία. Αντιθέτως, πρόκειται απλά για την μη-ανάδειξη μιας φετιχιστικής τιμωρίας ως έκφραση του κοινωνικού αγώνα. Τα μαρτύρια είναι τόσο γαμημένα βαρετά και μη-δημιουργικά άλλωστε. Όταν πεθαίνεις, απλά πεθαίνεις. Όλες οι δυνατότητες και τα όνειρα για τη ζωή σου χάνονται.

[53]^ Αξίζει να αναρωτηθούμε πόσοι άνθρωποι έχουν απορρίψει τον ακτιβισμό αφού ένιωσαν σαν ζώα για θυσία. Οι άνθρωποι που κάρφωσαν συγκατηγορουμένους τους μπορεί να ένιωσαν ότι μια μακροχρόνια φυλάκιση δεν ήταν ακριβώς μια θυσία που ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι δεν είναι σκατορουφιάνοι που έστειλαν κάποιον άλλον στη φυλακή. Ωστόσο είναι χρήσιμο να προσπαθούμε να κατανοήσουμε το πώς και το γιατί, κάποιοι άνθρωποι παίρνουν τέτοιες αποφάσεις ώστε να μπορέσουμε να τις καταλάβουμε τις συνθήκες τους και να τις αποτρέψουμε στο μέλλον.

[54]^ Κάτι τέτοιο είναι σαφές όταν ρίχνουμε μια ματιά στην ετήσια κατανάλωση ζωικών προϊόντων στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό. Μικροπαλινδρομήσεις στην αγορά γούνας, αν και μπορεί να επιρρεάζονται απ’ τον φιλοζωικό ακτιβισμό, δεν έχουν ακόμα καταλήξει σε μια σαφή πτώση της βιομηχανίας γούνας εξ ολοκλήρου. Αν κάτι μπορεί να πουληθεί, θα συνεχίσει να παράγεται και να βρίσκει τις αγορές του. Ακόμα κι αν η βιομηχανία παραγωγής του καταστρεφόταν, θα έβρισκε κάποιον τρόπο να ξαναστήσει στη θέση της μια άλλη άθλια επιχείρηση.

[55]^ Ο όρος “Road to Victory” προέρχεται απ’ το βρετανικό κίνημα απελευθέρωσης ζώων, όμως η έννοια που περιέχει ταυτίζεται κάλλιστα και με την αμερικανική προοπτική. Η ιδέα ότι μια “επιτυχημένη” καμπάνια είναι ένα συμπαγές βήμα προς μια σαφή νίκη, είναι δυστυχώς μια αυταπάτη που πιθανόν χρειάζεται προκειμένου να αποθαρρύνει την πλήρη απογοήτευση.

[56]^ Το Stop Huntington Animal Cruelty (SHAC) αποτελεί ένα τέλειο παράδειγμα. Χρησιμοποιούν διάφορα μέσα εκβιασμού και παρενόχλησης προς τον σκοπό της κατάρρευσης μιας και μόνο εταιρίας πειραμάτων σε ζώα. Η PETA εργάζεται για τον ίδιο σκοπό αλλά με τακτικές που δεν αποξενώνουν την νομοταγή βάση των μελών της. Δεν υπάρχει κάτι ριζοσπαστικό στο να κλείσουν τα εργαστήρια μιας εταιρίας, όταν κάποια άλλη θα πάρει τη θέση της στην αγορά, καλύπτοντας τη σχετική ζήτηση, και σκοτώνοντας τα ανάλογα ζώα, με τον ανάλογο τρόπο.

[57]^ Πηγή: ALF website.

[58]^ Το περιοδικό Biteback (www.directaction.info) κι άλλοι υποστηρικτές της φιλοζωικής άμεσης δράσης, αναφέρουν συχνά αυτές τις ενέργειες χωρίς να τις διαχωρίζουν απ’ τις ενέργειες του ALF. Είναι πολύ πιθανό να θεωρούν πως κάθε ενέργεια που περιλαμβάνει κάποιο ζήτημα σχετικό με τα ζώα, γίνεται προς το σκοπό της απελευθέρωσης ζώων. Εμείς πάντως, βλέπουμε την φιλοζωική άμεση δράση ως κάτι το θετικό, όταν δε συνοδεύεται απ’ όλη την παραφιλολογία της απελευθέρωσης ζώων.

[59]^ Κάποιος άλλος έγραψε αυτό το σημείο. Λυπάμαι που δεν μπορώ να αναφέρω το όνομά του, γιατί δεν το θυμάμαι. Ωστόσο, είναι ένα σημαντικό σημείο: η πρακτική είναι δυνατότερη όταν έχει τη συνείδηση του δυναμισμού κριτικών ιδεών. Αναλόγως, οι ιδέες είναι τόσο δυνατές όσο μακριά φτάνουν οι πρακτικές εφαρμογές τους. Διαφορετικά, η θεωρία γίνεται απλά μια κούφια διανοητική αναζήτηση.

* * *

Βλ. ακόμα:

Αναρχοπάνκ, το ALF και η απεργία των ανθρακωρύχων – μια διδακτική ιστορία από τα 80s

Γράμμα του ζιλ ντωβέ πάνω στο ζήτημα της απελευθέρωσης των ζώων