Πρόσφατοι αγώνες της τάξης μας
Ο προλεταριακός αγώνας, δεν περιλαμβάνει μονάχα την Ελλάδα του Δεκέμβρη 2008, ακόμα κι αν, τουλάχιστον για τον ευρω-ατλαντικό χώρο, αυτή η ανταρσία αποτελεί, με το βάθος και το περιεχόμενό της συνειδητής όσο και της αυθόρμητης κοινωνικής κριτικής της, την πιο προχωρημένη έκφραση της τάξης μας εδώ και αρκετές δεκαετίες. Οι προλετάριοι σήμερα όπως και χθές, εξαπλώνουν τον αγώνα τους από άκρη σε άκρη του κόσμου, καθώς παρά τις τοπικές διαφοροποιήσεις βρίσκονται στην ίδια ταξικά θέση, του εκμεταλλευομένου, και μοιράζονται την ίδια μιζέρια της επιβίωσης στον καπιταλισμό.
Η Οικονομία ενάντια στις ανθρώπινες ανάγκες
Με την άφιξη της κρίσης, ο καπιταλισμός συνεχίζει να επιδεικνύει το αποκρουστικό πρόσωπό του και να εντείνει την εκμετάλλευση, την μιζέρια και την αποξένωση[1]. Δεν είναι κάτι το πρωτοφανές: Η εκμετάλευση της εργατικής μας δύναμης, το στράγγισμα κάθε ζωτικής μας ενέργειας, αποτελούν τα θεμέλια όπου βασίζεται αυτή η κοινωνία. Σκοπός της παραγωγής δεν είναι η ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών, αλλά η δημιουργία κέρδους για την τάξη που κατέχει τα μέσα παραγωγής: την μπουρζουαζία. Είμαστε όλοι εκμεταλλευόμενοι, καθώς για την εργασία μας λαμβάνουμε μόνο έναν μισθό με χαμηλότερη αξία απ’ αυτήν που παράγουμε. Το κάθε τί που παράγουμε παραπάνω από την αξία που πουλάμε την εργατική μας δύναμη γίνεται υπεραξία. Αυτή, με τη σειρά της, αφού αφαιρέσουμε το ποσό που επενδύεται ξανά στα μέσα παραγωγής (είτε είναι ένα μηχάνημα, ένα τρακτέρ ή ένας σέρβερ), μεταμορφώνεται σε κέρδος για τον καπιταλιστή. Απ’ αυτήν την υπεραξία που αποσπά από τον μόχθο μας αυξάνεται το ποσό του συσσωρευμένου πλούτου για την μπουρζουαζία, το οποίο με τη σειρά του επενδύεται σε περαιτέρω παραγωγή. Όσο για μας, είμαστε υποχρεωμένοι να ξοδεύουμε τους μισθούς μας για τα ίδια αυτά προϊόντα που παράγουμε με την εργασία μας, καθώς είναι ο μόνος δυνατός τρόπος να επιβιώσουμε. Έτσι, επιτρέπουμε την πραγματοποίηση του κέρδους για τον κάθε “αξιότιμο κύριο” καπιταλιστή. Μέρα με την μέρα, ξανά και ξανά, οδηγούμαστε σε αλλοτριωμένες κι αλλοτριωτικές παραγωγικές διαδικασίες χάρη στην ανελέητη λογική της δημιουργίας κέρδους. Αυτός ο επαναλαμβανόμενος κύκλος διαρκώς αναπαράγει την τάξη των ιδιοκτητών που αγοράζουν την εργατική δύναμη (η μπουρζουαζία) και της τάξης που είναι αναγκασμένη να πουλά την εργατική δύναμή της (το προλεταριάτο).
Όμως, με την καπιταλιστική ανάπτυξη και τον αύξοντα τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της παραγωγής, η παραγωγικότητα της εργασίας, με άλλα λόγια η ένταση της εκμετάλλευσης αυξάνεται, οι καπιταλιστές μπορούν να πλημμυρίζουν τις αγορές με ολοένα περισσότερα αγαθά, έχοντας ανάγκη ν’ αγοράζουν όλο και λιγότερη εργατική δύναμη. Αυτό σημαίνει ότι η αξία των αγαθών πέφτει. Η μπουρζουαζία, προκειμένου να αποφύγει κάτι τέτοιο πρέπει να ξεφορτωθεί την πλεονάζουσα εργατική δύναμη και ταυτόχρονα να κρατήσει τον ίδιο ρυθμό κερδοφορίας μέσα από το άνοιγμα νέων αγορών (για παράδειγμα μέσω της διαφήμισης) προκειμένου να πουλήσει περισσότερα, μιας και οι ενδεχόμενες αγορές είναι απεριόριστες. Καθ’ αυτόν τον τρόπο, ο καπιταλισμός αναπόφευκτα οδηγεί σε γενικές κρίσης αξιοποίησης, σαν αυτές που ο κόσμος βιώνει σήμερα. Μετά τη χρεωκοπία τραπεζών, τις μαζικές απολύσεις στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, τις περικοπές μισθών, έρχεται η καταστροφή των απούλητων αγαθών, το κλείσιμο εταιριών. Και, για διάφορα κομμάτια της μπουρζουαζίας, ένας πόλεμος θα μοιάζει αργά ή γρήγορα ως ή μόνη πιθανή διέξοδος από την κρίση, μιας και έτσι θα μπορέσουν να καταστρέψουν επαρκή ποσότητα αξίας με ικανό ρυθμό, ούτως ώστε να ξαναρχίσει ένας νέος κύκλος οικονομικής ανάπτυξης.
Οι ανθρώπινες ανάγκες ενάντια στην Οικονομία
Η ζωή στην καπιταλιστική ολότητα δεν είναι παρά μια άθλια επιβίωση από μέρα σε μέρα. Αποστραγγισμένοι από τη ζωτική μας ενέργεια στη δουλειά, τρομοκρατημένοι απ’ την αστυνομία, ταϊσμένοι με πλαστικό φαί, απολυμένοι απ’ τη δουλειά μας, με μια προοπτική να μας στείλουν να πεθάνουμε στο όνομα της πατρίδας, του έθνους, της φυλής, της δημοκρατίας ή της θρησκείας στην μιά ή την άλλη πολεμική σύρραξη, όταν οι προλετάριοι για το Κεφάλαιο φαίνεται να αποτελούν ένα άχρηστο πλεόνασμα, αυτοί ξεσηκώνονται για να επιβάλλουν τις ανάγκες τους ενάντια σ’ αυτές της οικονομίας. Σήμερα, οι συνθήκες ζωής για τους περισσότερους από μας χειροτερεύουν, ενώ οι καπιταλιστές συνεχίζουν να γυροφέρνουν τα τομάρια τους σε πολυτελή αυτοκίνητα και να μας μπουχτίζουν με τις εκκλήσεις να δέσουμε κι άλλο το ζωνάρι, να συμβιβαστούμε με την “αναγκαιότητα εξυγείανσης της παραγωγής” – απολύσεις και περικοπές μισθών. Καμιά φόρα όμως, τόση επιδειχτική αυθάδεια δεν περνάει. Μπορούμε για παράδειγμα να θυμήσουμε έναν τραπεζίτη ονόματι Fred Goodwin, από την Royal Bank of Scotland του οποίου οι πολυτελής βίλλα και η λιμουζίνα βρέθηκαν βανδαλισμένες. Επιπλέον, δεχόταν απειλές μέσω SMS ότι αυτό δεν ήταν παρά η αρχή, και σύντομα το σπίτι του θα καεί με τον ίδιο μέσα.
Καθώς μας έδειξαν οι αγώνες των τελευταίων χρόνων, για παράδειγμα στο Μπαγκλαντές ή την Αίγυπτο[2], η τάξη μας δεν είναι τόσο ψόφια όσο ο συρφετός των αστών κοινωνιολόγων και/η ειδικών του μιντιακού θεάματος παπαγαλίζουν. Το αυτό ισχύει για το πρόσφατο κύμα άγριων απεργιών στο UK εξαιτίας του αποκλεισμού ντόπιων εργατών από τα κατασκευαστικά έργα που λαμβάνουν χώρα σε εργοστάσια της βρετανικής πετρελαιοβιομηχανίας[3], όπου τα αστικά μίντια χέρι-χέρι με τους πολιτικούς και τα συνδικάτα προσπάθησαν να στιγματήσουν ολόκληρο το κίνημα ως έναν εθνικιστικό “ανταγωνισμό για τις θέσεις εργασίας”. Ακόμα κι αν, εκ πρώτης, ορισμένοι απεργοί εργάτες οικειοποιήθηκαν οι ίδιοι σλόγκανς όπως “Βρετανικές δουλειές για τους βρετανούς εργάτες!” [σ.τ.μ. για κάποιες παραπάνω πληροφορίες για το θέμα βλ. επίσης εδώ] μέσα στη διαδικασία του αγώνα, αυτά πολύ γρήγορα αφέθηκαν στο πλάι ώστε να ανοίξει χώρος για ένα πολύ πιο διεθνιστικό ταξικό περιεχόμενο. Ως ένα παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η χρήση πανώ στην ιταλική γλώσσα, που σήκωναν οι απεργοί, καλώντας τους ιταλούς εργάτες μιας εταιρίας που είχε αναλάβει τα έργα να συμμετάσχουν στην απεργία. Σε αρκετές βρετανικές πόλεις μάλιστα, υπήρξαν επίσης εργάτες που κατέλαβαν εργοστάσια της Visteon κλείνοντάς τα, διεκδικώντας την καταβολή αποζημιώσεων, ενώ υπάρχουν πολλές ακόμη συγκρούσεις στον τομέα των δημόσεων υπηρεσιών με επίκεντρο τις περικοπές στον κρατικό προϋπολογισμό.
Καθώς η αναταραχή επιστρέφει στην καρδιά της “πλούσιας” Ευρώπης (με την μορφή της δεκεμβριανής εξέγερσης στην Ελλάδα), η μπουρζουαζία χέζεται πάνω της. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Sarkozy, φοβισμένος από τα ελληνικά γεγονότα, ανέβαλε τα σχέδιά του που θα απέφεραν μια ακόμα μεγαλύτερη φτώχεια των νέων προλετάριων στη Γαλλία μέσα από ατελείωτες πανεπιστημιακές εξετάσεις και φοιτητικά δάνεια. Παρολαυτά, η Γαλλία δεν κατάφερε ν’ αποφύγει τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, καταλήψεις πανεπιστημίων και σχολείων, που συχνά δεν τελειώναν χωρίς την επέμβαση των γαλλικων ματ. Περεταίρω περικοπές στον προϋπολογισμό και νομοσχέδια ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης, εξόργισαν χιλιάδες νέων φοιτητών και καθηγητών σε όλη την Ιταλία και προκάλεσαν ένα κύμα πανεπιστημιακών καταλήψεων, όπου ορισμένες εξ αυτών, παρά τις προσπάθειες των φοιτητικών συλλόγων, οδήγησαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία[4].
Στα υπερπόντια γαλλικά διαμερίσματα της Γουαδελούπης, Μαρτινίκας, Γαλλικής Γουιάνας και Ρευνιόν, μια γενική απεργία ξέσπασε ενάντια στον ανυπόφορο βαθμό εκμετάλλευσης που παρέλυσε στη χειρότερη τα νησιά της Γουαδελούπης και της Μαρτινίκας. Συνοδεύτηκε από μπάχαλα και λεηλασίες, τις οποίες το κράτος αναγκάστηκε να στείλει αστυνομικές μονάδες από τη Γαλλία για να τις καταστείλει. Τελικά, η μπουρζουαζία ανάγκασε τους εργάτες να επιστρέψουν στην εργασία τους, αλλά μόνο με αντάλλαγμα μια αύξηση στο ύψους του 30% των μισθών. Η γενική απεργία αντήχησε επίσης στην ίδια τη Γαλλία, όπου αρκετές διαδηλώσεις αλληλεγγύης έλαβαν χώρα. Οι προλετάριοι στη Γαλλία πάλι, αντιμέτωποι με μετατοπίσεις εργοστασίων στο εξωτερικό και περικοπές θέσεων εργασίας, ξεκίνησαν απεργίες-καταλήψεις αλλά και “απαγωγές” αφεντικών, προκειμένου να υποστηρίξουν τα αιτήματά τους.
Αλλά το προλεταριάτο ξυπνάει και αλλού. Σε παραδοσιακά ήρεμες περιοχές, ένα νέο κύμα ταραχών εμφανίστηκε: στις πρωτεύουσες της Λεττονίας και της Λιθουανίας, εκατοντάδες εργάτες συγκρούστηκαν με την αστυνομία και προσέφεραν μια ικανοποίηση στις άμεσες ανθρώπινες ανάγκες τους λεηλατώντας καταστήματα. Καθ’ αυτόν τον τρόπο, ανέτρεψαν στην πράξη την καθημερινή καπιταλιστική λογική των ανταλλακτικών σχε΄σεων. Παρομοίως, προλετάριοι στη Σόφια, σ’ ένα προάστειο του Μαλμοε, ή στο Βλαδιβοστόκ εδειξαν ξεκάθαρα τί πιστεύουν για το ζώσιμο του ζωναριού και την υποβάθμιση των συνθηκών ζωής τους. Μετά από πενήντα χρόνια, η εργατική τάξη της Ισλανδίας, χτυπημένη σκληρά από την οικονομική κρίση, κατέβηκε στους δρόμους για να επιτεθεί στο κοινοβούλιο και σε αστυνομικά τμήματα. Σ’ αυτή τη χώρα των 320.000 κατοίκων, πάνω από 10.000 προλετάριοι συμμετείχαν καθημερινά σε διαδηλώσεις που εξελίσσονταν σε συγκρούσεις με την αστυνομία.
Αυτό που ανησυχεί την παγκόσμια μπουρζουαζία ιδιαίτερα είναι το προλεταριάτο στην “παγκόσμια φάμπρικα” και “ανερχόμενη παγκόσμια υπερδύναμη”: την “κόκκινη” Κίνα. Από τους λόγους των πολιτικών διεθνώς αντιλαμβάνεται κανείς το πόσο φοβισμένοι είναι από το ενδεχόμενο μιας εκτεταμένης προλεταριακής εξέγερσης στην Κίνα, και του αντίχτυπου που θα ‘χε στο παγκόσμιο προλεταριάτο. Τα επίσημα στατιστικά γραφεία του κινεζικού κράτους σε μια σπάνια συμφωνία με τους δυτικούς δημοσιογράφους παρατηρούν μια έντονη αύξηση στον αριθμό των ταραχών και των απεργιών που ξεσπούν απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας. Οι στατιστικολόγοι μιλούν για μυριάδες “περιστατικά” όπου η αστυνομική καταστολή ήταν απαραίτητη. Για παράδειγμα, στις 19 Δεκέμβρη 2008, τις μέρες που η προλεταριακή εξέγερση σάρωνε την Ελλάδα, στην πόλη Λονγκάν της βορειοδυτικής Κίνας περίπου 50.000 κάτοικοι και φτωχοί γεωργοί από τα γύρω χωριά συγκρούστηκαν με τις ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας επειδή η απαλλοτρίωση της γης τους για λογαριασμό του Κράτους και η καταστροφή των σπιτιών τους, τους άφηνε χωρίς καμία αποζημίωση. Ενώ η σύγκρουση εξελισσόταν, δυο τοπικά γραφεία του κυρίαρχου “Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας” έγιναν στάχτες, όπως και πολλά κυβερνητικά και αστυνομικά οχήματα. Όμως, πάνω από είκοσι διαδηλωτές κυριολεκτικά σκοτώθηκαν στο ξύλο από την αστυνομία ενώ πανω από 100 τραυματίστηκαν σοβαρά απ’ τις γκλομπιές.
Μια προοπτική;
Παρόλο που η αιτία κάθε προλεταριακού αγώνα είναι η ίδια: η κοινωνική σχέση της εκμετάλλευσης, πάνω στην οποία βασίζεται ο καπιταλισμός, και η οποία είναι η πηγή κάθε αντίφασης και προβλήματος που η τάξη μας πρέπει να αντιμετωπίσει, δε σημαίνει πως οι αγωνιζόμενοι προλετάριοι έχουν απαραίτητα συνείδηση αυτής της σύνδεσης που ενώνει τους αγώνες τους σ’ ολόκληρο τον κόσμο, και την ίδια στιγμή υποδεικνύει το μόνο πιθανό ξεπέρασμά του – την κομμουνιστική επανάσταση που θα καταστρέψει την ταξική κοινωνία και μαζί της θα τελειώνει με κάθε εκμετάλλευση, καταπίεση, πόλεμο και πείνα. Μόνο μια παγκόσμια ανθρώπινη κοινότητα, όπου δε θα είμαστε αναγκασμένοι να πουλάμε τις ζωές μας για έναν μισθό και όπου οι σχέσεις μας δε θα διαμεσολαβούνται από την ανταλλαγή, θα μας επιτρέψει να ζούμε στ’ αλήθεια σαν άνθρωποι.
Δυστυχώς, σήμερα πρέπει να παραδεχτούμε πως, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, οι προλεταριακοί αγώνες παγκόσμια συμβαίνουν κάπως τυχαία την ίδια στιγμή, χωρίς να είναι αλληλένδετοι μεταξύ τους. Όπως προείπαμε νωρίτερα, οι περισσότεροι απ’ τους προλεταριακούς αγώνες στους οποίους αναφερόμαστε, είναι βραχύβιες, απομονωμένες και γρήγορα ηττηθείσες βίαιες συγκρούσεις μιας χούφτας προλεταρίων με την αστυνομία, ή εξίσου περιορισμένες άγριες απεργίες. Αυτοί οι αγώνες συχνά περιορίζονται από τις δημοκρατικές και εθνικιστικές αυταπάτες, ωστόσο ορισμένες στιγμές ξεφεύγουν απ’ τον έλεγχο της σοσιαλδημοκρατίας (με την μορφή είτε των συνδικάτων ή πολιτικών κομμάτων) και διαρρηγνύουν έμπρακτα την κοινωνική ειρήνη. Αυτές οι απομονωμένες εκφράσεις ταξικού αγώνα γρήγορα τσακίζονται και αφήνουν χώρο στην μπουρζουαζία για την αντεπίθεσή της – αστυνομική καταστολή, έλεγχος, μιντιακή πλύση εγκεφάλου. Γενικά όμως, αποτελούν απόδειξη πως το προλεταριάτο μάχεται για τα συμφέροντά του, είτε με κρίση είτε χωρίς[5].
Ωστόσο, είναι ανάγκη να τονίσουμε ότι το βάρος μιας αστικής κυριαρχίας και του θεάματος πέφτουν ακόμα και στους δικούς μας ώμους -των κομμουνιστών. Παρόλο που εμείς, ως μαχόμενοι κομμουνιστές, είμαστε συνειδητά διεθνιστές και αντιλαμβανόμαστε την ταξική κοινωνία στην παγκόσμια διάστασή της, είναι συχνά δύσκολο να ξεκόψουμε από τα παραμύθια των μίντια, τη γλώσσα τους, τη λογοκρισία τους. Είναι ιδιαίτερα ισχυρά σε περιπτώσεις νέων από τις λεγόμενες “αναπτυσσόμενες χώρες”, που μεσολαβούνται από τα αστικά μίντια με έναν τρόπο ώστε να αποκρύπτεται όσο το δυνατόν περισσότερο το ταξικό περιεχόμενό τους[6].
Παρολαυτά, μόνο όταν οι αγωνιζόμενοι προλετάριοι στα διάφορα μέρη του κόσμου αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον ως ταξικά αδέρφια, θα έχει η κομμουνιστική επανάσταση μια ευκαιρία να πετύχει. Αν κάτι τέτοιο θα γίνει σύντομα, δεν μπορούμε να το πούμε. Μπορούμε να ελπίσουμε πάντως, πως το αντίκτυπο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στις συνθήκες ζωής του προλεταριάτου, θα παίξει τον ρόλο ενός ενοποιητικού παράγοντα που θα βοηθήσει την τάξη μας να απορρίψει ψευδείς ιδεολογίες και να αδελφωθεί παρ’ όλους τους αστικούς διαχωρισμούς.
Σημειώσεις:
[1] Διαχωρισμένοι από τα αναγκαία μέσα να συντηρηθούμε, είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να πουλάμε την εργατική μας δύναμη στο Κεφάλαιο με αλλοτριωμένες κι αλλοτριωτικές παραγωγικές διαδικασίες, κι αυτή η αλλοτρίωση περνά σε κάθε όψη της ζωής μας, στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους και τη συνείδησή μας. Τα αστικά μίντια συχνά αναφέρονται σε “τρελούς που εισέβαλαν ένοπλοι και σκότωσαν όποιον έβρισκαν μπροστά τους” που αποδίδουν σε “διανοητικά ασθενείς ανθρώπους” ή σε αυτοκτονίες “απογοητευμένων μη-πετυχημένων”, που περιγράφουν ως ακραίες περιπτώσεις, συγκαλύπτοντας τις ρίζες ανάλογων φαινομένων στην απάνθρωπη ολότητα της ταξικής κοινωνίας.
[2] Μαχητικές άγριες απεργίες με χιλιάδες εργαζομένους στην υφαντουργία, πετρελαιοβιομηχανία, κατασκευαστικές, ορυχεία και γεωργία (παρά την μη-νομιμότητα κάθε απεργίας στην Αίγυπτο και την πολυετή επιβολή στρατιωτικού νόμου στο Μπαγκλαντές), οδομαχίες με αφορμή τις υψηλές τιμές τροφίμων και πετρελαίου, δυναμικοί αγώνες μεταναστών απ’ την υπο-σαχάρια Αφρική ενάντια στις απελάσεις στο Κάιρο, λιποταξία μπαγκλαντεσιανών στρατιωτών που πήραν τις ζωές οχτώ ένστολων αστών…
[3] Οι εργάτες των κατασκευαστικών πολύ γρήγορα είχαν με το μέρος τους εργάτες από τα περισσότερα βρετανικά εργοστάσια ενέργειας, ένα χημικό εργοστάσιο και αρκετούς μεταλλεργάτες.
[4] Τη στιγμή της συγγραφής αυτού του κειμένου, ένα δεύτερο κείμενο καταλήψεων, πολύ πιο μαχητικό και αυτόνομο από τις σοσιαλδημοκρατικές δομές αναπτυσσόταν. Καταλήψεις εμφανίζονταν στις περισσότερες μεγαλουπόλεις της Ιταλίας. Στη Ρώμη, διαδηλωτές καταλάμβαναν το πανεπιστήμιο Sapienza μετά οδομαχιών με την αστυνομία, στην Νάπολη οι καταλήψεις άρχισαν να ξεπερνούν τα πανεπιστημιακά πλαίσια. Την ίδια στιγμή, οι πανεπιστημιακές καταλήψεις στη Γαλλία, όπου οι φοιτητές θα αναγκάζονταν να μην μπορούν να περάσουν τη χρονιά χωρίς επιπλέον εξετάσεις, ενώ οι καθηγητές ήθελαν να χάσουν ολόκληρο το εξάμηνο, συνεχίζονταν.
[5] Θα θέλαμε να απορρίψουμε ένα ψευτο-ερώτημα, τόσο δημοφιλές μεταξύ των ακροαριστερών, αν η καλύτερη στιγμή για ταξικό πόλεμο είναι στη διάρκεια της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης, γιατί τότε οι εργάτες βρίσκονται σε καλύτερη θέση, καθώς το κεφάλαιο έχει περισσότερη ανάγκη την εργασία τους, ή η στιγμή της κρίσης, γιατί πρέπει να πεθαίνει κανείς της πείνας για να συνειδητοποιήσει την εκμετάλλευσή του.
[6] Ένα ιδιαίτερα αηδιαστικό παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι ολόκληρη η περιοχή της λεγόμενης Μαύρης Αφρικής, όπου όλος ο τρόμος που εφαρμόζεται ενάντια στα ταξικά μας αδέρφια από το κεφάλαιο, παρουσιάζεται σαν μια απόδειξη του πόσο “πρωτόγονες” είναι οι “φυλές των ντόπιων”.
Πηγή: Třídní válka