ΤΟ ΓΚΡΕΜΙΣΜΑ ΤΩΝ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΩΝ – PAUL MATTICK
H Μόσχα και o Φασισμός στην Ισπανία
Πηγή: International Communist Correspondence (Διεθνής Κομμουνιστική Αλληλογραφία), Chicago, n° 7-8, Αύγουστος 1937
Στις 7 Μάη του 1937, η CNT-FAI της Βαρκελώνης μετέδωσε την ακόλουθη οδηγία: «Τα οδοφράγματα πρέπει να γκρεμιστούν! Η ώρα της κρίσης πέρασε. Πρέπει να επικρατήσει η ηρεμία. Κυκλοφορούν όμως φήμες σε όλη την πόλη, ενάντια σε μια επιστροφή στην ομαλότητα την οποία επιζητούμε. Τα οδοφράγματα είναι ένας παράγοντας που υποδαυλίζει αυτή τη σύγχυση. Δε χρειαζόμαστε τα οδοφράγματα τώρα που η μάχη σταμάτησε, τα οδοφράγματα δεν εξυπηρετούν κανένα σκοπό τώρα, και η συνέχεια της ύπαρξής τους μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι έχουμε επιστρέψει σε προηγούμενες καταστάσεις πραγμάτων – κι αυτό δεν είναι αληθές. Σύντροφοι, ας συνεργαστούμε για την επανίδρυση μιας απόλυτα ομαλής πολιτισμένης ζωής. Οτιδήποτε σκιάζει μια τέτοια προοπτική πρέπει να εξαφανιστεί».
Κι έτσι ξεκίνησε η επιστροφή στην ομαλότητα, δηλαδή, η τρομοκρατία των φασιστών και της Μόσχας. Η εξόντωση και οι φυλακίσεις επαναστατών εργατών. Ο αφοπλισμός των επαναστατικών δυνάμεων, το κλείσιμο των εντύπων τους, των ραδιοσταθμών τους, η εκμηδένιση κάθε προηγούμενης κατάκτησής τους. Η αντεπαναστατικές δυνάμεις του Λαϊκού Μετώπου καλωσορίστηκαν από τους αναρχικούς ηγέτες. Τα θύματα βάλθηκαν να καλοδεχτούν τους σφαγείς τους. «Όταν έγινε μια προσπάθεια να βρεθεί μια λύση και να αποκατασταθεί η τάξη στην Βαρκελώνη», διαβάζουμε σε ένα δελτίο της CNT, «η CNT και η FAI ήταν οι πρώτες που προθυμοποιήθηκαν να προσφέρουν τη συνεργασία τους. Ήταν οι πρώτες που έθεσαν το ζήτημα της κατάπαυσης του πυρός και προσπάθησαν να καθησυχάσουν τη Βαρκελώνη. Όταν η Κεντρική Κυβέρνηση αποκατέστησε τη δημόσια τάξη, η CNT ήταν ανάμεσα στους πρώτους που έθεσαν εαυτόν στη διάθεση των αντιπροσώπων της δημόσιας τάξης με όλες τις δυνάμεις που είχαν υπό τον έλεγχό τους. Όταν η Κεντρική Κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει ένοπλες δυνάμεις στην Βαρκελώνη, ώστε να ελέγξει τις πολιτικές δυνάμεις που δε θα πειθαρχούσαν στις κρατικές αρχές, η CNT ήταν αυτή που έδωσε εντολή σε όλους τους τομείς της να διευκολύνουν το πέρασμα αυτών των δυνάμεων, οι οποίες θα έφταναν στη Βαρκελώνη για να αποκαταστήσουν την τάξη».
Ναι, η CNT είχε κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να βοηθήσει στην μεταφορά της Αντεπανάστασης από τη Βαλένθια στη Βαρκελώνη. Οι φυλακισμένοι εργάτες μπορούν να ευχαριστούν τους αναρχικούς ηγέτες για την αφοσίωσή τους, η οποία τελείωσε πριν τους πρώτους πυροβολισμούς φασιστών-Μόσχας. Οι νεκροί εργάτες απομακρύνονται μαζί με τα οδοφράγματά τους, αποσιωπούνται ώστε οι ηγέτες τους να μπορούν να συνεχίσουν να μιλάνε. Τι ενθουσιασμός για τους νέο-μπολσεβίκους: «Η Μόσχα δολοφόνησε επαναστάτες εργάτες», ωρύονται. Για πρώτη φορά στην ιστορία, η Τρίτη Διεθνής βρίσκεται να πυροβολεί από την άλλη μεριά των οδοφραγμάτων. Πριν από αυτή τη στιγμή απλώς πρόδιδε τον σκοπό, αλλά τώρα μάχεται ανοιχτά εναντίον του κομμουνισμού». Και τι περίμεναν αυτοί οι διαμαρτυρόμενοι φωνακλάδες από την κρατικο-καπιταλιστική Ρωσσία και την Λεγεώνα των Ξένων της (Σ.τ.μ: Αναφέρεται στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, που στις μάχες του Μάη πολέμησαν μαζί με την αστυνομία εναντίον των αναρχικών και των διεθνιστών του POUM. Η λεγεώνα των ξένων είναι μισθοφορικό παρακρατικό σώμα του γαλλικού κράτους); Να βοηθήσουν του ισπανούς εργάτες; Ο Καπιταλισμός σε κάθε μορφή του έχει μόνο μια απάντηση για τους εργάτες που αντιτίθενται στην εκμετάλλευσή τους: το θάνατο. Ένα ενιαίο μέτωπο με τους σοσιαλιστές ή με τους «κομμουνιστές» του ΚΚ, είναι ένα ενιαίο μέτωπο με τον καπιταλισμό, μπορεί να είναι μοναχά ένα ενιαίο μέτωπο για τον καπιταλισμό. Όπως δεν έχει νόημα να κατηγορείς την Μόσχα, έτσι δεν έχει και νόημα να κριτικάρεις του σοσιαλιστές: και τους δυο πρέπει να τους πολεμήσεις μέχρι τέλους. Αλλά τώρα, οι επαναστάτες εργάτες πρέπει να αναγνωρίσουν επίσης ότι οι αναρχικοί ηγέτες, ακόμα και οι «ανακλητοί» τέτοιοι της CNT και της FAI αντιτίθενται στα συμφέροντα των εργατών, ανήκουν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Ενωμένοι με τον καπιταλισμό, είναι καταδικασμένοι να υπηρετούν τον καπιταλισμό. Κι εκεί που τα λόγια είναι ανίσχυρα, η προδοσία τέθηκε στην ημερήσια διάταξη. Αύριο, αυτοί οι ίδιοι μπορεί να καταδικάζουν τους εξεγερμένους εργάτες όπως ακριβώς οι «κομμουνιστές» σφαγείς του «Στρατοπέδου Καρλ Μαρξ» κάνουν σήμερα. Η αντεπανάσταση πάει όλο το δρόμο από τον Φράνκο ως τον Santillan.
Για μια φορά ακόμη, όπως και τόσο συχνά πριν, οι απογοητευμένοι επαναστάτες εργάτες αποκήρυξαν την άτολμη ηγεσία τους, κι έπειτα έψαξαν για νέους και καλύτερους ηγέτες, για τελειότερες οργανώσεις. Οι «Φίλοι του Ντουρούτι» διαχωρίστηκαν από τους διεφθαρμένους ηγέτες της CNT και της FAI ούτως ώστε να αποκαταστήσουν τον αυθεντικό αναρχισμό, να περισώσουν το ιδανικό, να διατηρήσουν την επαναστατική παράδοση. Έμαθαν κάποια πράγματα, αλλά όχι αρκετά. Οι εργάτες του POUM είναι πια βαθιά απογοητευμένοι από τους Gorkin, Nin και Company. Αυτοί οι λενινιστές δεν ήταν αρκετά λενινιστές, κι έτσι τα μέλη του κόμματος ψάχνουν για καλύτερους Λένιν. Έμαθαν, αλλά τόσο λίγα. Η παράδοση του παρελθόντος βαραίνει σαν πέτρα δεμένη στον λαιμό τους. Μια αλλαγή προσώπων και μια αναζωογόνηση της οργάνωσης δεν αρκούν. Μια κομμουνιστική επανάσταση δε γίνεται με ηγέτες και οργανώσεις. Γίνεται από τους εργάτες, από την Τάξη. Για μια ακόμη φορά οι εργάτες ελπίζουν για αλλαγές στο «Λαϊκό Μέτωπο», που ίσως προκαλέσουν μια επαναστατική στροφή. Ο Caballero, αποκηρυγμένος από την Μόσχα, ίσως επιστρέψει στους ώμους των μελών του UGT, που ανένηψαν και είδαν το φως το αληθινό. Η Μόσχα, απογοητευμένη που δε βρίσκει την κατάλληλη υποστήριξη από τα δημοκρατικά έθνη, ίσως γίνει ξανά ριζοσπαστική… Όλα αυτά είναι ηλιθιότητες! Οι δυνάμεις του «Λαϊκού Μετώπου», ο Caballero και η Μόσχα, είναι ανίκανοι, ακόμη κι αν ήθελαν κάτι τέτοιο, να νικήσουν τον καπιταλισμό στην Ισπανία. Οι καπιταλιστικές δυνάμεις δεν μπορούν να δεχτούν μια σοσιαλιστική πολιτική διαχείριση. Το Λαϊκό Μέτωπο δεν είναι το «μη χείρον» για τους εργάτες. Είναι απλώς μια διαφορετική μορφή της καπιταλιστικής δικτατορίας από τον Φασισμό. Ο αγώνας πρέπει να διεξάγεται ενάντια στον Καπιταλισμό.
Η παρούσα τακτική της CNT δεν είναι νέα. Λίγους μήνες πριν ο καταλανός πρόεδρος Companys είπε ότι η CNT «δεν διανοείται να καταλύσει το δημοκρατικό καθεστώς στην Ισπανία, αλλά υπερασπίζεται την νομιμότητα και την τάξη». Όπως κάθε άλλη αντιφασιστική οργάνωση στην Ισπανία, η CNT, παρά την όποια ριζοσπαστική φρασεολογία της, περιόρισε τον αγώνα της στον πόλεμο ενάντια στον Φράνκο. Το πρόγραμμα της κολλεκτιβοποίησης, μερικώς ολοκληρωμένο σαν αναγκαιότητα πολέμου, δεν αμφισβήτησε τις καπιταλιστικές αξίες ή τον καπιταλισμό ως τέτοιο. Ως τώρα όποτε η CNT αναφερόταν σε έναν τελικό στόχο, πρότεινε πάντα κάποια τροποποιημένη εκδοχή του κρατικού καπιταλισμού, στην οποία η συνδικαλιστική γραφειοκρατία και οι φιλοσοφημένοι αναρχικοί φίλοι της θα είχαν την εξουσία. Όμως ακόμα κι αυτός ο στόχος ετίθετο στο μακρινό μέλλον. Ούτε ένα πραγματικό βήμα δεν έγινε προς αυτήν την κατεύθυνση, μιας και ένα πραγματικό βήμα προς ένα κρατικο-καπιταλιστικό σύστημα θα σήμαινε το τέλος του «Λαϊκού Μετώπου», θα σήμαινε οδοφράγματα στην Βαρκελώνη, θα σήμαινε έναν εμφύλιο πόλεμο στο εσωτερικό του εμφυλίου πολέμου. Η αντίφαση μεταξύ της «θεωρίας» και της «πρακτικής» τους εξηγείται από τους αναρχικούς αυτούς με τον τρόπο όλων των ψευτών, ότι «η θεωρία και η πρακτική είναι δυο διαφορετικά πράγματα, και στη δεύτερη δεν είναι τόσο εύκολα όσο στην πρώτη». Η CNT αντιλήφθηκε ότι δεν είχε κανένα πραγματικό σχέδιο για την ανοικοδόμηση της κοινωνίας. Κατάλαβε στη συνέχεια ότι δεν είχε πίσω της τις μάζες της Ισπανίας, αλλά μόνο ένα μέρος των εργατών μιας περιοχής της χώρας, κατάλαβε τις αδυναμίες της, εθνικές όπως και διεθνείς, και οι ριζοσπαστικές ατάκες της σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να αποκρύπτουν την ανομολόγητη αδυναμία του κινήματος στις συνθήκες που δημιούργησε ο εμφύλιος πόλεμος.
Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις για τη θέση που πήραν οι αναρχικοί, αλλά καμία για το πρόγραμμα της παραποίησης η οποία σκοτείνιασε ολόκληρο το εργατικό κίνημα και προλείανε το έδαφος για την άνοδο των Φασιστών και της Μόσχας. Προσπαθώντας να κάνουν πιστευτό ότι ο σοσιαλισμός προχωρούσε στην Καταλωνία και ότι αυτό είχε γίνει δυνατό χωρίς μια ρήξη με την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου σήμαινε την ενίσχυση των δυνάμεων του Λαϊκού Μετώπου μέχρις ότου γίναν κι αυτές ικανές να διατάσσουν τους ισπανούς αναρχικούς εργάτες. Ο αναρχισμός στην Ισπανία έκανε αποδεκτή μια μορφή φασισμού, μασκαρευμένη ως δημοκρατικό κίνημα ώστε να βοηθηθεί να συντρίψει τον Φασισμό του Φράνκο. Δεν είναι αλήθεια, όπως προσπαθούν να πείσουν πολλοί αναρχικοί σήμερα τους ακολούθους τους, ότι κάτι τέτοιο έγινε επειδή δεν υπήρχε εναλλακτική, κι ότι έτσι κάθε κριτική προς την CNT είναι αδικαιολόγητη. Οι αναρχικοί θα μπορούσαν να προσπαθήσουν, μετά τις 19 Ιούλη του 1936, να εγκαθιδρύσουν την εργατική εξουσία στην Καταλωνία, θα μπορούσαν επίσης να τσακίσουν τις κυβερνητικές δυνάμεις στην Βαρκελώνη τον Μάη του 1937. Θα μπορούσαν να πορευτούν ενάντια στους φασίστες του Φράνκο και στους Φασίστες της Μόσχας. Το πιο πιθανό θα ήταν να είχαν ηττηθεί. Πιθανότατα ο Φράνκο θα είχε κερδίσει και πάλι. Θα είχε διαλύσει τους αναρχικούς καθώς και τους ανταγωνιστές του, του «Λαϊκού Μετώπου». Μπορεί να προκαλούνταν μια ανοιχτή καπιταλιστική παρέμβαση με μιας. Όμως τότε θα υπήρχε μια ακόμα πιθανότητα, ωστόσο πολύ λιγότερο πιθανή. Οι γάλλοι εργάτες να είχαν πάει παραπέρα από μια καθιστική απεργία. Μια ανοιχτή παρέμβαση ίσως οδηγούσε σε έναν πόλεμο στον οποίο θα αναμειγνύονταν όλες οι δυνάμεις. Ο αγώνας θα γύριζε άμεσα σε καθαρά ζητήματα, ανάμεσα στον Καπιταλισμό και τον Κομμουνισμό. Οτιδήποτε και να συνέβαινε, ένα είναι το σίγουρο: η χαοτική κατάσταση του παγκόσμιου καπιταλισμού θα γινόταν ακόμη περισσότερο χαοτική. Χωρίς καταστροφές καμιά κοινωνική αλλαγή δεν είναι εφικτή. Κάθε πραγματική επίθεση στο καπιταλιστικό σύστημα μπορεί να ανοίγει το δρόμο της αντίδρασης, αλλά η αντίδραση θα κινητοποιηθεί έτσι κι αλλιώς, ακόμη κι αν καθυστερήσει προσωρινά. Αυτή η καθυστέρηση θα κοστίσει περισσότερες ζωές εργατών απ’ ότι κάθε πρώιμη απόπειρα καταστροφής του συστήματος της εκμετάλλευσης. Όμως μια πραγματική επίθεση στο καπιταλιστικό σύστημα ίσως δημιουργήσει μια κατάσταση περισσότερο ευνοϊκή για τη διεθνή δράση υπέρ της εργατικής τάξης, ή ίσως επιφέρει μια κατάσταση που θα λειάνει κάθε καπιταλιστική αντίθεση κι έτσι θα επιταχύνει την ιστορική πρόοδο προς την κατάρρευση του καπιταλισμού. Στο ξεκίνημα τίθεται το χρέος. Όμως η CNT, μας λένε, ένιωθε τέτοια υπευθυνότητα για τις ζωές των εργατών, που ήθελε να αποφύγει κάθε αναίτιο ματοκύλισμα. Τι κυνισμός! Περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, είχαν ήδη σκοτωθεί στον εμφύλιο πόλεμο. Αν είναι να πεθάνει κάποιος, ας πεθάνει τουλάχιστον για κάτι που αξίζει.
Ο αγώνας ενάντια στην ολότητα του καπιταλισμού – ο αγώνας που η CNT ήθελε να αποφύγει – δεν μπορεί να αποφευχθεί. Η εργατική επανάσταση πρέπει να είναι ριζοσπαστική από την πρώτη της όψη, αλλιώς θα χαθεί. Τέθηκε το ζήτημα της απόλυτης απαλλοτρίωσης των κυρίαρχων τάξεων, της εξολόθρευσης κάθε εξουσίας πέραν αυτής των οπλισμένων εργατών, κι ο αγώνας ενάντια σε κάθε στοιχείο που αντιτίθεται στον σκοπό αυτό. Με το να μην κάνουν κάτι τέτοιο, τα γεγονότα του Μάη στην Βαρκελώνη, και η εξολόθρευση του επαναστατικού στοιχείου στην Ισπανία ήταν αναπόφευκτα. Η CNT δεν προσέγγισε ποτέ το ζήτημα της επανάστασης από την οπτική της εργατικής τάξης, αλλά πάντοτε μεριμνούσε πριν απ’ όλα για την οργάνωση. Δρούσε για τους εργάτες για με τη βοήθεια των εργατών, αλλά δεν ενδιαφερόταν για την δική τους πρωτοβουλία και δράση ανεξάρτητα από τα συμφέροντα της οργάνωσης. Αυτό που μετρούσε δεν ήταν η επανάσταση αλλά η ίδια η CNT. Κι απ αυτή την οπτική των συμφερόντων της CNT οι αναρχικοί έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ Φασισμού και Καπιταλισμού, μεταξύ πολέμου και Ειρήνης. Από την οπτική αυτή ωθούνταν να συμμετάσχουν στην καπιταλιστική-εθνικιστική πολιτική και να παροτρύνουν τους εργάτες να συνεργαστούν με τον έναν εχθρό προκειμένου να πολεμήσουν τον άλλον, ώστε αργότερα να υποταχθούν στον πρώτο. Η ριζοσπαστική ρητορική των αναρχικών δε χρειαζόταν να ακολουθηθεί. Αρκούσε που χρησίμευαν σαν ένα μέσο ελέγχου των εργατών από το σύμπλεγμα της CNT, «χωρίς τη CNT», έγραφαν γεμάτη περηφάνια, «η αντιφασιστική Ισπανία δε θα μπορούσε να κυβερνηθεί». Ήθελαν να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση πάνω στους εργάτες, διατάσσοντάς τους τι να κάνουν. Το μόνο που ζητούσαν ήταν ένα γενναίο μερίδιο της πίτας, μιας και αναγνώριζαν ότι δε θα μπορούσαν να την κρατήσουν κι ολόκληρη για τον εαυτό τους. Όπως ακριβώς και οι «Μπολσεβίκοι», ταύτιζαν τις δικές τους οργανωτικές ανάγκες με τις ανάγκες και τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Αυτό που αποφάσιζαν ήταν το σωστό, δεν υπήρχε ανάγκη για τους εργάτες να σκέφτονται και να αποφασίζουν για τον εαυτό τους, καθώς αυτό θα υπέσκαπτε τον αγώνα και θα δημιουργούσε σύγχυση. Οι εργάτες έπρεπε απλά να ακολουθούν τους σωτήρες τους. Ούτε μια μόνη προσπάθεια να οργανώσουν και να σταθεροποιήσουν πραγματική ταξική εξουσία. Η CNT μιλούσε ένα αναρχικό λεξιλόγιο για να φέρει εις πέρας μια δράση μπολσεβίκικη, δηλαδή καπιταλιστική. Έτσι ώστε να κυριαρχήσει ή να συμμετάσχει στην κυριαρχία, έπρεπε να αντιτεθεί σε κάθε αυτόνομη πρωτοβουλία εκ μέρους των εργατών κι έτσι έπρεπε να ταχθεί υπέρ της τάξης και της νομιμότητας.
Όμως υπήρχαν πολλές ακόμη οργανώσεις στο πεδίο της μάχης, και καμιά δεν ταύτιζε τα συμφέροντά της με κάποια άλλη. Κάθε μια μαχόταν εναντίον όλων των υπολοίπων για την επικράτησή της, για τον απόλυτο έλεγχο όλων των εργατών. Το μοίρασμα της εξουσίας σε έναν αριθμό οργανώσεων δεν αποσοβεί τον πόλεμο μεταξύ τους. Έρχονται καιροί που κάθε οργάνωση πιέζεται να συνεργαστεί, αλλά αυτό μόνο αναβάλλει το τελικό ξεκαθάρισμα. Ο έλεγχος πρέπει να περιπέσει σε μια ομάδα. Την ίδια στιγμή που οι αναρχικοί προχωρούσαν «απ την μια επιτυχία στην άλλη», η θέση τους συνεχώς υποσκαπτόταν και αποδυνάμωνε. Οι δεσμεύσεις της CNT ότι δεν θα επιβαλλόταν στις άλλες οργανώσεις, ή δε θα απεργαζόταν την αποδυνάμωσή τους, ήταν στην πραγματικότητα μονάχα μια έκκληση να μη της επιτεθούν οι άλλοι – μια αναγνώριση της ίδιας της αδυναμίας της. Όντας δεσμευμένη στην καπιταλιστική πολιτική με τους συμμάχους της του Λαϊκού Μετώπου, άφησε τις μάζες με την πιθανότητα να επιλέξουν τον αγαπημένο τους από τους διάφορους αστικούς σχηματισμούς. Αυτός που θα προσέφερε τα περισσότερα θα είχε και την καλύτερη τύχη. Ο Μοσχοβίτικος Φασισμός έγινε της μόδας ακόμη και στην Καταλωνία. Γιατί εκεί που οι μάζες είδαν στην υποστήριξη της Μόσχας την αναγκαία δύναμη για να ξεφορτωθούν τον Φράνκο και τον πόλεμο, η Μόσχα και η Κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου εννοούσαν μια διεθνή καπιταλιστική υποστήριξη. Η Μόσχα κέρδισε σε συμπάθεια, μιας και οι μάζες της Ισπανίας ήταν ακόμη υπέρ μιας συνέχισης της εκμεταλλευτικής κοινωνίας. Και σπρώχνονταν ακόμα πιο δυνατά στη στάση τους αυτή από το γεγονός ότι οι αναρχικοί δεν έκαναν κάτι για να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση, δηλαδή, να καταδείξουν ότι η βοήθεια από την Μόσχα δε σήμαινε τίποτα περισσότερο από έναν αγώνα για έναν καπιταλισμό που ευχαριστεί μερικές από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ακόμα κι αν δυσαρεστεί τις άλλες.
Οι αναρχικοί έγιναν προπαγανδιστές του Μοσχοβίτικου Φασισμού, υπηρέτες εκείνων των καπιταλιστικών συμφερόντων τα οποία αντιτίθονταν στα τρέχοντα σχέδια του Φράνκο στην Ισπανία. Η επανάσταση έγινε η παιδική χαρά των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Οι μάζες ωθήθηκαν να πεθάνουν χωρίς να ξέρουν καν για τι και για ποιον. Ολόκληρη η υπόθεση έπαψε να είναι υπόθεση των εργατών. Και πλέον έπαψε να είναι καν υπόθεση της CNT. Ο πόλεμος ίσως να τελείωνε ανά πάσα στιγμή μέσω ενός συμβιβασμού ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Ίσως να τελείωνε με μια ήττα ή με μια επιτυχία του Φράνκο. Ο Φράνκο ίσως και να παρατούσε την Ιταλία και τη Γερμανία και να στρεφόταν στην Αγγλία και τη Γαλλία. Ή οι προηγούμενες χώρες ακόμη να έπαυαν να ασχολούνται με τον Φράνκο. Η κατάσταση στην Ισπανία μπορεί να άλλαζε ολοκληρωτικά με την κήρυξη του πολέμου στην ’πω Ανατολή. Υπάρχει ακόμα ένα πλήθος από πιθανότητες εκτός από τις πιο πιθανές, δηλαδή, μια νίκη για τον Φράνκο και το Φασισμό. Όμως οτιδήποτε και να συμβεί, εκτός αν οι εργάτες στήσουν νέα οδοφράγματα ενάντια στους Νομιμόφρονες επίσης, εκτός αν οι εργάτες επιτεθούν πραγματικά στον καπιταλισμό, τότε οποιαδήποτε κι αν είναι η έκβαση του αγώνα στην Ισπανία καμιά σημασία δε θα έχει για την εργατική τάξη, η οποία θα συνεχίσει να εκμεταλλεύεται και να καταπιέζεται. Μια αλλαγή στους στρατιωτικούς συσχετισμούς στην Ισπανία ίσως αναγκάσει τους Φασίστες της Μόσχας να πάρουν ένα πιο επαναστατικό προφίλ. Όμως από την οπτική των συμφερόντων των ισπανών εργατών, καθώς και των εργατών όλου του κόσμου, δεν έχει καμιά διαφορά ο Φασισμός του Φράνκο με τον Φασισμό της Μόσχας, όσες διαφορές κι αν έχει ο Φράνκο με την Μόσχα. Τα οδοφράγματα, αν ξανασηκωθούν, δε θα πρέπει να γκρεμιστούν. Το επαναστατικό σύνθημα για την Ισπανία είναι: Κάτω οι Φασίστες – Κάτω οι Νομιμόφρονες. Όσο μάταιο κι αν φαίνεται εν όψει της σημερινής παγκόσμιας κατάστασης να πολεμάς για τον κομμουνισμό, είναι τουλάχιστον ο καλύτερος σκοπός για να πολεμήσεις. «Καλύτερα η αίσθηση της ματαιότητας παρά η χαμένη ενέργεια που χάνεται σε λάθος δρόμους. Θα διατηρήσουμε την αίσθηση της αλήθειας, της λογικής με κάθε κόστος, ακόμα και με κόστος την ματαιότητα».
Σημειώσεις της μετάφρασης: CNT – η Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας, υπό των έλεγχο των αναρχοσυνδικαλιστών, FAI – η ιβηρική αναρχική ομοσπονδία. Οι «Φίλοι του Ντουρούτι» ήταν πρώην μέλη της FAI που διαφώνησαν με τη ρεφορμιστική τροχιά της και διαχωρίστηκαν απ’ αυτήν, με αποτέλεσμα να αποκηρυχθούν από την ηγεσία της CNT-FAI (νομιμόφρονες), ως «ανεξέλεγκτοι», όπως και οι αγωνιστές της Σιδηράς Ταξιαρχίας (Columna d’ Hierro). Ο Santillan (Diego Abad de Santillan) τέλος, ήταν επιφανές στέλεχος της FAI που πρωταγωνίστησε στη συμμαχία CNT-UGT και στη δημιουργία του αντιφασιστικού μετώπου.