Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα ενός φυλλαδίου δημοσιευμένου στα 1978 στη Γαλλία, με τίτλο Η Άρνηση Της Εργασίας (από την ομάδα Echanges et Mouvement – BP 241, 75866 Paris Cedex 18, FRANCE). Το μετέφρασα την Άνοιξη του 2008 και θα χρησιμεύσει σε μια συζήτηση για την άρνηση της εργασίας που θα ακολουθήσει στο μέλλον [B.]
Εξέγερση ενάντια στην εργασία και συλλογικοί αγώνες
Τίποτε δεν είναι πιο μακριά από την αλήθεια από το να αντιλαμβανόμαστε το σαμποτάζ, τις συστηματικές κοπάνες (absenteeism) και τις παραιτήσεις ως «ατομικιστικές» πρακτικές. Αν μη τι άλλο, όλες εδράζουν σε μια κοινή αντίληψη για την εργασία. Ακόμη κι όταν το σαμποτάζ εξασκείται από ένα και μόνο άτομο στο χώρο εργασίας, το άτομο αυτό αποτελεί μέρος ενός ιστού κοινωνικών σχέσεων με τους συναδέλφους/τις συναδέλφισσές του, απέναντι στην εργοδοσία. Συχνά, όπως για παράδειγμα στην αυτοκινητοβιομηχανία, οι εργάτες με τη σειρά τους γαμάνε τη διαδικασία παραγωγής, ώστε να μπορέσουν όλοι να κάνουν ένα διάλειμμα.
Η συστηματική κοπάνα επίσης οργανώνεται συνήθως άτυπα. Οι οδηγοί λεωφορείων του Πίτσμπουργκ για παράδειγμα, έχουν οργανώσει τόσο συστηματικά τις κοπάνες τους που μπορούν και παίρνουν μια μέρα ρεπό όποτε θελήσουν, και χάρη στις απουσίες των άλλων πληρώνονται υπερωρίες την επόμενη βδομάδα, αυξάνοντας έτσι το εισόδημά τους χωρίς να εργάζονται παραπάνω ώρες.
Η παραίτηση, αν και αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μια ατομική απόφαση, συνεισφέρει σε συλλογικές αντιλήψεις και αγώνες σε διάφορα επίπεδα: θέτει υπό αμφισβήτηση τον (αυτό)καθορισμό ενός/μιας ως «εργαζόμενος/η στην αυτοκινητοβιομηχανία», «μεταλλεργάτης/τρια», «σερβιτόρος/α» κλπ. Επιδεικνύει ξεκάθαρα την βούληση και την ικανότητα να προσδιορίζει κανείς/μια ο/η ίδιος/α τις ανάγκες του/της ανεξάρτητα από τη δουλειά. Και μπορεί ακόμα να συνεισφέρει σε μια θέληση αντεπίθεσης, καθώς, αν κανείς/μια είναι πρόθυμος/η ή σχεδιάζει ακόμα να παρατήσει τη δουλειά, τότε γιατί να ανεχτεί με τις υποτιμητικές μαλακίες της δουλειάς;
Στην πραγματικότητα, κάθε μορφή της «εξέγερσης ενάντια στην εργασία» ανθίζουν μέσα από κοινές εμπειρίες και προοπτικές που έχουμε μοιραστεί, και μπορούν να ζωογονήσουν συλλογικούς αγώνες. Πολύ συχνά, η απάντηση της εργοδοσίας σε τέτοιες «ατομικιστικές» πράξεις υποδαυλίζει μαζικούς αγώνες. Είναι όμως σημαντικό να δούμε με ποιον τρόπο αυτές οι σύγχρονες συλλογικές τακτικές αρνούνται να συμβιβαστούν με τα πρότυπα του παρελθόντος.
Εδώ είναι που ο Reeve εγκλωβίζεται σε παρωχημένα σχήματα, καθώς αυτοί οι συλλογικοί αγώνες δεν μπορούν να βλαστήσουν από την καταπίεση των «ιδιωτικών» ατομικών επιθυμιών, από μια υπαγωγή του ατόμου στο συλλογικό, αλλά είναι προϊόν μιας νέας σύντηξης των ατομικών και συλλογικών αναγκών και επιθυμιών για την αυτό-κατάργηση του προλεταριάτου.
Ο αγώνας ενάντια στην εργασία είναι εξίσου ατομικός και συλλογικός –κι αυτές οι δυο όψεις του ενισχύουν αμοιβαία η μια την άλλη. Η ατομική άρνηση του να είσαι ένας μισθωτός σκλάβος διαχέεται στον αγώνα του προλεταριάτου να απελευθερωθεί από τα περιοριστικά δεσμά της κοινωνικής θέσης του. Προκειμένου να αντιληφθούμε κάτι τέτοιο, πρέπει να αποδεσμευτούμε από τις παραδοσιακές αντιλήψεις του ταξικού αγώνα που θέτει ως στόχο του τη δικτατορία του προλεταριάτου.
Ολόκληρη η αντίληψη αυτή είναι λανθασμένη. Ο στόχος των σημερινών ταξικών αγώνων, τα αποτελέσματα που προεικονίζουν, είναι η κατάργηση του προλεταριάτου, η καταστροφή του κεφαλαίου σε κάθε του μορφή.
Η άνοδος της οικονομικής κρίσης κατά τα τελευταία χρόνια δεν είχε κάποια αξιοσημείωτη επιρροή στην «εξέγερση ενάντια στην εργασία». Οι μάνατζερς της αυτοκινητοβιομηχανίας συνεχίζουν να προβληματίζονται με το γεγονός ότι η αυξημένη ανεργία δεν έχει καταφέρει να καταπολεμήσει τις κοπάνες και το αντίστροφο.
Οι αριστεριστές συνεχίζουν να περιμένουν την εξέγερση των ανέργων –ή προσπαθούν να την αναζωογονήσουν στρέφοντας τα βέλη τους προς τα γραφεία ανεργίας- τη στιγμή που οι νέοι άνεργοι της αυτοκινητοβιομηχανίας παίρνουν τα επιδόματα της πρόνοιας και την κάνουνε για τη Φλόριντα.
Κοινωνιολόγοι, εργοδότες, κυβερνητικά στελέχη, γραφειοκράτες των συνδικάτων και όλο το σινάφι τους συνεχίζουν να ψάχνουν για σχέδια αναζωογόνησης της εργασίας, συμμετοχικά σχήματα, νέους τρόπους οργάνωσης της εργασίας κλπ στην απεγνωσμένη προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν αυτήν την εξέγερση. Γνωρίζουν ότι ακόμα υπάρχει, ακόμα και ενώπιον μιας ανεργίας ύψους 10%. Γνωρίζουμε επίσης ότι υπάρχει, κι αυτό γιατί αποτελούμε καθημερινό κομμάτι της.