Από τη φοιτητική εξέγερση στη Γενική Απεργία: Μια αγχωμένη επανάσταση
Η έκρηξη που παρέλυσε τη Γαλλία τον Μάη του 1968 ήταν μια αγχωμένη επανάσταση και μια ξεκάθαρη προειδοποίηση. Αποτελεί μια αγχωμένη επανάσταση για τους φοιτητές και τους εργάτες που έσπευσαν σχεδόν τυφλωμένοι από χαρά κι ενθουσιασμό, προς μια νέα κοινωνία. Αλλά η εξέγερση και η απεργία είναι και μια προειδοποίηση προς όλες τις κυρίαρχες τάξεις, μια προειδοποίηση τους καπιταλιστές και τους γραφειοκράτες, στις κυβερνήσεις και τα συνδικάτα. Οι αγχωμένοι επαναστάτες ξεκινούν να καταγράφουν τις νίκες τους και να προϊδεάζουν για τις επόμενες. Ωστόσο οι επαναστάτες δεν είναι οι μόνοι που καταγράφουν. Οι δυνάμεις της αντίδρασης επίσης κάνουν τη δική τους ανάλυση. Επίσης καταγράφουν τις ήττες τους, ή καλύτερα τους κινδύνους που σήμανε γι αυτούς ο Μάης του 1968. Και οι επαναστάτες δεν θα είναι οι μόνοι που θα ετοιμάζονται για την επόμενη κρίση. Η κυρίαρχη τάξη ετοιμάζεται επίσης, κι όχι μόνο στη Γαλλία. Πολιτικοί, γραφειοκράτες και καπιταλιστές θα αναλύσουν τις μορφές της επανάστασης του Μάη, ούτως ώστε να προλάβουν την επανεμφάνισή της. Θα μελετήσουν τις συνέπειες των γεγονότων, ώστε να προλάβουν μια αναζωπύρωση του Μάη του 1968. Για να παραμείνουν ένα βήμα μπροστά από τις δυνάμεις της αντίδρασης, οι επαναστάτες του Μάη πρέπει να κρατήσουν πολύ περισσότερα από μερικά ενθύμια. Πρέπει να δουν τα γενικά μοντέλα πίσω από την ειδική σειρά των γεγονότων, να αναλύσουν το περιεχόμενο μέσα στις μορφές.
Η συνέχεια των γεγονότων που οδήγησε σε μια αιφνίδια αντιπαράθεση ανάμεσα στο γαλλικό κράτος-κεφάλαιο και ένα αποφασισμένο επαναστατικό κίνημα έπιασε και τις δυο πλευρές εξ’ απροόπτου. Καμιά τους δεν ήταν έτοιμη. Αλλά η στιγμή του δισταγμού ήταν μοιραία μόνο για τους επαναστάτες. Η κυρίαρχη τάξη πήρε το πλεονέκτημα μιας μικρής παύσης ώστε να σβήσει την φωτιά που έκαιγε. Το γεγονός ότι μόνο η μια πλευρά κέρδισε από την παύση είναι κατανοητό. Οι επαναστάτες όφειλαν να διατρέξουν το άγνωστο, το ανεξερεύνητο ενώ οι «δυνάμεις της τάξης» δε χρειαζόταν παρά να ανατρέξουν στο γνωστό έργο, στην παλιά καλή καταστολή… Το επαναστατικό κίνημα έτρεξε προς τα μπρος με μια ιλιγγιώδη ταχύτητα, έφτασε σε ένα συγκεκριμένο σημείο κι έπειτα, ξαφνικά αποπροσανατολίστηκε, μπερδεύτηκε, ίσως φοβήθηκε το άγνωστο, σταμάτησε όσο χρειαζόταν για να επιτρέψει στις τεράστιες γαλλικές αστυνομικές δυνάμεις να το ρίξουν πίσω, να το διασπάσουν και να το καταστρέψουν. Τώρα και οι δυο πλευρές παραδίδονται στη σκέψη. Οι επαναστάτες αρχίζουν να προσδιορίζουν το σημείο που έφτασαν, και είναι αποφασισμένοι την επόμενη φορά να το ξεπεράσουν. Είχαν φτάσει τόσο κοντά, κι όμως τους απώθησαν πίσω πάλι. Για πολλούς ήταν ξεκάθαρο ότι τα βήματα προς το άγνωστο που πήραν ήταν αρκετά, ότι το σημείο είχε φτάσει, το νερό είχε κυλήσει στο αυλάκι. Για πολλούς άλλους εν ήταν περίεργο να υποθέσουν ότι το φράγμα θα έπρεπε να ενισχυθεί κι άλλο, ότι έπρεπε να γίνουν προσπάθειες να συγκρατηθεί η παλίρροια. Αυτό που δεν περίμεναν, αυτό που μόνο σιωπηλά και οδυνηρά δέχθηκαν ήταν ότι η θάλασσα η ίδια θα αποτραβιόταν πίσω. Δέχτηκαν την ήττα με πόνο γιατί ήξεραν, καθώς έβλεπαν τα κύματα να υποχωρούν, ότι όσο ψηλότερα φτάνει η πλημμυρίδα, τόσο περισσότερο υποχωρεί η άμπωτη, τόσο μεγαλύτερη προσπάθεια θα έπρεπε να καταβληθεί, για να φτάσει πάλι η θάλασσα ίσα με το φράγμα. Η κυρίαρχη τάξη προειδοποιήθηκε. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι θα αναλάβει τα απαραίτητα μέτρα. Και οι δύο πλευρές θα επιδοθούν σε μια ανάλυση των ρωγμών του φράγματος που επέτρεψε στην πλημμυρίδα να υπερχειλίσει. Ανάλυση που θα είναι μια καταγραφή μιας πραγματικής ιστορίας: μιας επανάστασης που απέτυχε. Στη βάση αυτής της καταγραφής, οι κυρίαρχες τάξεις θα προετοιμαστούν για την επανεμφάνιση του ίδιου γεγονότος. Αυτός είναι ο λόγος που οι επαναστάτες δεν μπορούν να βασίσουν την προετοιμασία του μέλλοντος στην καταγραφή αυτή: Οι ίδιες ρωγμές δεν μπορούν να βρεθούν ξανά στο ίδιο φράγμα. Θα έχουν επιδιορθωθεί, κι ολόκληρο το φράγμα θα έχει ξαναχτιστεί. Μια μελλοντική παλίρροια θα βρει νέες ρωγμές στο φράγμα, ρωγμές που θα είναι πριν αόρατες, τόσο στους πολέμιους όσο και στους υπερασπιστές της παλιάς τάξης. Αυτός είναι και ο λόγος που οι συνωμοτικές οργανώσεις που σχεδιάζουν τη διάρρηξη ενός συγκεκριμένου σημείου του φράγματος είναι καταδικασμένες στην αποτυχία: Όσο ευφυείς και να είναι οι «κεντρικές επιτροπές» τους, δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέσουμε ότι οι «καθοδηγητές» ή «ηγέτες» της συνωμοτικής ομάδας, είναι σε θέση να εντοπίσουν μια ρωγμή του φράγματος πριν από τους διευθυντές της κατεστημένης τάξης. Περαιτέρω, η καταστημένη τάξη είναι πολύ καλύτερα οπλισμένη με εργαλεία ανίχνευσης απ’ όσο κάθε συνωμοτική ομάδα.
Οι ιστορικοί θα περιγράψουν μέσα από ποια ρήγματα εισέβαλε η παλίρροια τον Μάη του 1968. Το καθήκον της επαναστατικής θεωρίας είναι να αναλύσει τη θάλασσα καθεαυτή. Το καθήκον της επαναστατικής δράσης είναι να δημιουργήσει την νέα παλίρροια. Αν η θάλασσα αντιπροσωπεύει ολόκληρο τον εργαζόμενοι πληθυσμό, κι αν η παλίρροια αντιπροσωπεύει μια αποφασιστικότητα να επαν-οικειοποιηθούμε όλες τις μορφές της κοινωνικής ισχύος από τις οποίες έχουμε αποξενωθεί, κι έχουν περιέλθει στους καπιταλιστές και τους γραφειοκράτες, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, τότε νέα ρήγματα θα βρεθούν, και αν το φράγμα διαρρηχθεί αποτελεσματικά, τότε θα σαρωθεί ολοκληρωτικά.
Τουλάχιστον ένα μάθημα, έχουμε πάρει: Αυτό που μας έλειπε δεν ήταν κάποιο εναλλακτικό κόμμα που θα καθοδηγούσε τις μάζες. Αυτό που μας έλειπε ήταν η συνείδηση και η αυτοπεποίθηση ολόκληρου του εργαζόμενου πληθυσμού, ότι θα μπορούσαμε οι ίδιοι να διευθύνουμε ολόκληρη την κοινωνική δραστηριότητά μας. Αν οι εργάτες κατείχαν αυτή τη συνείδηση την ημέρα που καταλάμβαναν τα εργοστάσιά τους, θα είχαν κάνει το επόμενο βήμα, να απαλλοτριώσουν τους εκμεταλλευτές τους. Απουσία αυτής της συνείδησης, κανένα κόμμα δε θα οδηγούσε της εργάτες στο να πάρουν τα εργοστάσια στα χέρια τους. Αυτό που έλειπε στις μάζες του εργαζόμενου πληθυσμού ήταν η ταξική συνείδηση, όχι η πειθαρχία σε μια μικρή κομματική ομάδα. Και η ταξική συνείδηση δεν μπορεί να δημιουργηθεί μέσα από μια κλειστή, μυστική ομάδα, παρά από ένα ευρύ, ανοιχτό κίνημα που αναπτύσσει μορφές δράσης που στοχεύουν ανοιχτά στην ανατροπή της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης εκμηδενίζοντας τη ψυχολογία της υποταγής από ολόκληρο τον εργαζόμενο πληθυσμό.
Fredy Perlman, 13 Ιούνη 1968
[Μετάφραση: …για τη διάδοση της μεταδοτικής λύσσας (Φλεβάρης 2007)]