Ασθένεια & Κεφάλαιο – Alfredo M. Bonanno

ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ του Alfredo M. Bonanno

Ασθένεια (η), προβληματική λειτουργία του οργανισμού, δεν είναι αποκλειστική ιδιότητα του ανθρώπου. Τα ζώα ασθενούν επίσης, κι ακόμα και τα αντικείμενα παρουσιάζουν προβλήματα στη λειτουργία τους. Η ιδέα της ασθένειας ως κάτι το αφύσικο, είναι μια κλασσική συνεισφορά της ιατρικής επιστήμης στο ανθρώπινο πνεύμα.

Η απάντηση στην ασθένεια, χάρη κυρίως στη θετικιστική ιδεολογία που κυριαρχεί στην ιατρική ακόμα και σήμερα, είναι η θεραπεία, δηλαδή, μια εξωτερική παρέμβαση που μέσα από συγκεκριμένες πρακτικές, στοχεύει να επαναφέρει τον οργανισμό σε κάποιες πρότυπες συνθήκες που θεωρούνται φυσιολογικές.

Θα ήταν ωστόσο λάθος να θεωρήσουμε ότι η έρευνα για την αιτία των ασθενειών βάδιζε πάντοτε παράλληλα με την επιστημονική ανάγκη να αποκατασταθούν οι φυσιολογικές συνθήκες. Για αιώνες ολόκληρους οι θεραπείες δε συμβάδιζαν με την αναζήτηση των αιτιών, οι οποίες κατά καιρούς ήταν απόλυτα φανταστικές. Οι θεραπείες είχαν τη δική τους λογική, ιδιαίτερα όταν βασίζονταν σε εμπειρικές γνώσεις της δύναμης της φύσης.

Σε πιο πρόσφατους καιρούς μια κριτική του κατακερματισμού της επιστήμης, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής, είχε βασιστεί στην ιδέα της ολότητας του ανθρώπου: μια οντότητα αποτελούμενη από διάφορα υλικά – πνευματικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά κλπ. Είναι σε αυτή την νέα προοπτική που θα φωλιάσει η υλιστική και διαλεκτική υπόθεση του μαρξισμού. Η ποικιλόμορφα προσδιορισμένη ολότητα του νέου, πραγματικού ανθρώπου που δεν χωρίζεται πλέον στους τομείς που μας είχε συνηθίσει να μεταχειρίζεται ο παλιός θετικισμός, κλεινόταν ξανά σε έναν μονόδρομο ντετερμινισμό από τους μαρξιστές. Η αιτία της ασθένειας αποδόθηκε λοιπόν αποκλειστικά στον καπιταλισμό, ο οποίος αποξενώνοντας τους ανθρώπους από την εργασία, τον εξέθετε σε μια διεφθαρμένη σχέση με τη φύση και τη «φυσικότητα» την άλλη πλευρά της ασθένειας.

Κατά τη γνώμη μας ούτε η θετικιστική θέση που θεωρεί την ασθένεια σαν αποτέλεσμα της ελαττωματικής λειτουργίας του οργανισμού, ούτε η μαρξιστική που θεωρεί τα πάντα σαν απόρροια του καπιταλιστικού συστήματος είναι επαρκείς.

Τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα. Βασικά, δεν μπορούμε να πούμε ότι σε μια απελευθερωμένη κοινωνία θα έπαυαν να υπάρχουν ασθένειες. Ούτε βέβαια ότι μπρος σ ένα τέτοιο χαρμόσυνο γεγονός οι ασθένειες θα παρήκμαζαν μέχρι να καταντήσουν απλές ενοχλήσεις, χάρη σε κάποια υποθετική δύναμη που μένει να ανακαλύψουμε. Θεωρούμε ότι η ασθένεια είναι ένα φυσιολογικό μέρος της κατάστασης του ανθρώπου στις συνθήκες που διαμορφώνει η ζωή του στην κοινωνία. Για παράδειγμα, αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο τίμημα που πρέπει να πληρωθεί, το να διορθώνεις τη βέλτιστη κατάσταση των φυσικών συνθηκών για να αποκτήσεις την τεχνική υποδομή για να οικοδομήσεις ακόμα και την πιο ελεύθερη κοινωνία.

Φυσικά, η έξαρση των ασθενειών σε μια ελεύθερη κοινωνία όπου η τεχνική υποδομή ανάμεσα στα άτομα θα περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα, δε θα ήταν συγκρίσιμη με αυτή μιας κοινωνίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση, όπως αυτή στην οποία ζούμε σήμερα. Συνεπάγεται ότι ο αγώνας ενάντια στην ασθένεια είναι ένα υποσύνολο του ταξικού αγώνα. Όχι τόσο επειδή οι ασθένειες γεννιούνται από το κεφάλαιο – το οποίο θα ήταν ένα ντετερμινιστικό αξίωμα, συνεπώς απαράδεκτο – όσο επειδή μια πιο ελεύθερη κοινωνία θα ήταν διαφορετική. Ακόμα και στα αρνητικά της θα ήταν πιο κοντά στη ζωή, στην ανθρώπινη κατάσταση. Έτσι η ασθένεια θα ήταν μια έκφραση της ανθρώπινης κατάστασής μας όπως ακριβώς σήμερα είναι μια απάνθρωπη έκφραση τρόμου.

Γι αυτό και δε συμφωνήσαμε ποτέ με την κάπως απλουστευτική θέση που συνοψίζεται στη φράση «να κάνουμε την ασθένεια όπλο», ακόμα κι αν είναι αξιοσέβαστη, ιδιαίτερα όσον αφορά τις διανοητικές ασθένειες. Δεν είναι πραγματικά δυνατόν να προτείνεις σε έναν ασθενή μια θεραπεία που βασίζεται αποκλειστικά στον αγώνα ενάντια στον ταξικό εχθρό. Η ασθένεια σημαίνει επίσης πόνο, ταλαιπωρία, σύγχυση, ανασφάλεια, μοναξιά, κι αυτά τα αρνητικά στοιχεία δεν περιορίζονται στο σώμα αλλά επιτίθενται και στη συνείδηση και τη θέληση. Να σχεδιάσεις προγράμματα αγώνα σε μια τέτοια βάση θα ήταν ελάχιστα ρεαλιστικό και τρομακτικά απάνθρωπο.

Όμως η ασθένεια μπορεί να μετατραπεί σε όπλο αν κάποιος αντιληφθεί τόσο τα αίτια όσο και τα αποτελέσματά της. Μπορεί να είναι σημαντικό για μένα να καταλάβω τις εξωτερικές αιτίες της ασθένειάς μου: οι καπιταλιστές κι εκμεταλλευτές, το Κράτος και το κεφάλαιο. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Χρειάζεται επίσης να διαλευκάνω τη σχέση με την ΑΣΘΕΝEΙΑ ΜΟΥ, η οποία μπορεί να μην είναι μονάχα πόνος, ταλαιπωρία και θάνατος. Μπορεί να είναι ταυτόχρονα ένα μέσο να καταλάβω τον εαυτό μου και τους άλλους καλύτερα, όσο και την πραγματικότητα που με περιβάλλει και τί πρέπει να κάνω για να την αλλάξω, προς έναν επαναστατικό μετασχηματισμό. Τα λάθη που έχουν γίνει στο παρελθόν στο θέμα αυτό, προέρχονται από μια έλλειψη διαύγειας οφειλόμενη στη διαμεσολάβηση των μαρξιστών. Αυτό οφείλεται στην αξίωση να εγκαθιδρυθεί μια ΑΜΕΣΗ συσχέτιση ανάμεσα στην ασθένεια και το κεφάλαιο. Θεωρούμε σήμερα ότι αυτή η σχέση θα έπρεπε να θεωρείται ΕΜΜΕΣΗ. Π.χ. Αποκτώντας γνώση της ασθένειας, όχι της ασθένειας γενικά σαν μια προβληματική συνθήκη, αλλά της δικής μου ασθένειας σαν συστατικό της ζωής μου, σα στοιχείο της φύσης μου. Κι έπειτα, αγώνας ενάντια στην ασθένεια αυτή. Ακόμα κι αν δεν καταλήγουν όλοι οι αγώνες σε νίκη.

Σ.τ.μ. Ο Alfredo Bonanno είναι ιταλός αναρχικός αγωνιστής και συγγραφέας, διωκόμενος για δεκαετίες από το ιταλικό κράτος. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις υποθέσεις Α.R. (Επαναστατική Δράση, ένοπλη αναρχική οργάνωση του ’80 της οποίας υποτίθεται ήταν ο «αρχηγός»), τη σύλληψή του το 1996 μετά από τη σύλληψη της συντρόφου του Jean Weir μαζί με 3 ακόμα αναρχικούς μετά από ληστεία τράπεζας, και την αστυνομική-δικαστική σκευωρία του 1997 που τον ήθελε «ηγετικό στέλεχος» της O.R.A.I. («Εξεγερσιακή Αναρχική Επαναστατική Οργάνωση», κατασκεύασμα των αρχών σύμφωνα με το κατασταλτικό θεώρημα Marini*, ως μέλη της κατηγορήθηκαν και φυλακίστηκαν δεκάδες δραστήριοι αναρχικοί, σκοπός της μεθόδευση αυτής ήταν ο έλεγχος των ιταλών αναρχικών που δεν ελέγχονταν από την νομιμόφρονα F.A.I.).

*Σύμφωνα με το θεώρημα Marini το αναρχικό/αντιεξουσιαστικό κίνημα κινείται σε δύο επίπεδα. Ένα το φανερό/νόμιμο των καταλήψεων, εκδόσεων, ραδιοσταθμών κλπ κι ένα υπόγειο/«τρομοκρατικό» που αποτελεί την άλλη όψη των φανερών αναρχικών δραστηριοτήτων. Έτσι κάθε άνθρωπος που έχει περάσει από μια κατάληψη ή ένα στέκι, ενδέχεται να φυλακιστεί χωρίς φυσικά παραπάνω στοιχεία, για συμμετοχή σε «ενώσεις με ανατρεπτικούς σκοπούς» (σύμφωνα με τον ιταλικό τρομονόμο). Έτσι το καλοκαίρι του 2005 και με επίκεντρο την συμβολή των αναρχικών στην αντίσταση στο στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών που έχτιζε το ιταλικό κράτος στο Lecce, είχαμε πάνω από 8.000 διώξεις αναρχικών αγωνιστών, δεκάδες εισβολές σε σπίτια και αυτό-οργανωμένους χώρους/στέκια, και συστηματικές παρενοχλήσεις αναρχικών και άλλων νεολαίων. Οι κατασταλτικές κινήσεις αυτές του ιταλικού κράτους εντάσσονται στους σχεδιασμούς της Europol για την εξάρθρωση της «αναρχικής τρομοκρατίας» όσον αφορά το «μεσογειακό τρίγωνο» Ισπανία – Ιταλία – Ελλάδα.