Μια εισαγωγή στην πρωτόγονη αναρχία – John Zerzan
Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η κύρια αναρχική αντίληψη παρουσίαζε πολλά κοινά σημεία με το μαρξισμό. Οι αναρχικοί, όμως, σε αντίθεση με τους μαρξιστές προσπαθούσαν να μην αγνοούν το άτομο. Επίσης, υιοθετούσαν συνήθως κάποια μορφή αυτοδιαχείρισης. Γι αυτούς η κοινωνία δε θα έπρεπε να διευθύνεται με ιεραρχικό τρόπο, ή με κάποιο σύστημα εξ αποστάσεως αντιπροσώπευσης.
Παρ όλα αυτά, αναρχικοί και μαρξιστές βρίσκονταν βασικά σε συμφωνία όσον αφορά στο πως θα έμοιαζε μια μελλοντική κοινωνία. Ο σύγχρονος βιομηχανισμός σπάνια αντιμετωπιζόταν ως πρόβλημα ( ο William Morris αποτέλεσε μια εξαίρεση με το θαυμάσιο μυθιστόρημά του «Νέα από Πουθενά»), επι τη βάσει μιας αμοιβαίας αποδοχής της τεχνολογικής προόδου. Οι σημερινοί αναρχο-συνδικαλιστές (π.χ. Industrial Workers of the World) διατηρούν αυτήν την πίστη και παράδοση, όπως κάνουν και οι αναρχο-αριστεριστές της εφημερίδας Class War αλλά και εκείνοι της πρόσφατα διαλυθείσας ομάδας Love & Rage.
Ωστόσο, τη δεκαετία του ’90, αναδύθηκε μια νέα έκφραση αναρχίας. Αυτή η νέα αναρχία αμφισβητεί και επιτίθεται σε πολλά περισσότερα πέραν του καπιταλισμού. Χωρίς να απορρίπτει την οξυδέρκεια του Marx όσον αφορά τη βασική πραγματικότητα του διαχωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις και τον ολοκληρωτισμό του κόσμου του εμπορεύματος και της μισθωτής εργασίας, το νέο κίνημα αναρχίας υποστηρίζει επίσης ότι η τεχνολογία αλλά και ο ίδιος ο πολιτισμός είναι κεντρικά στοιχεία του προβλήματος της κυριαρχίας. Οι αριστεριστές ήταν πάντοτε απρόθυμοι να εξετάσουν αυτή την προοπτική και η ανάλυσή τους παραμένει τόσο περιορισμένο άλλο τόσο όσο οι τακτικές τους παραμένουν τις περισσότερες φορές ανιαρές και αναποτελεσματικές.
Ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η τεχνολογία δεν είναι σε καμία περίπτωση ουδέτερη, με τη χρησιμότητά της να προσδιορίζεται αποκλειστικά από τον τρόπο που χρησιμοποιείται. Απεναντίας, η τεχνολογία είναι (και πάντοτε ήταν) η ενσάρκωση του κυρίαρχου κοινωνικού συστήματος, η έκφραση των βαθύτερων αξιών του. Για παράδειγμα, η επιδίωξη της αποδοτικότητας καταστρέφει την ενότητα-ολότητα, ενώ η απομάκρυνση από τη φύση προωθείται εις βάρος της αισθαντικότητας. Η τεχνολογία είναι η υποστηρικτική βάση και το συστατικό στοιχείο του ιστού των κυριαρχικών θεσμών.
Γίνεται ολοένα και πιο έκδηλο ότι η ίδια η εσωτερική λογική του πολιτισμού, βασισμένη καθώς είναι στον καταμερισμό της εργασίας και την εξημέρωση, επιφέρει τις πιο μοιραίες συνέπειες. Ο Freud προέβλεψε σχεδόν 75 χρόνια πριν ότι η πλήρης εκδίπλωση του πολιτισμού θα προκαλέσει γενικευμένη νεύρωση. Ο αυξανόμενα κενός, ακόμη και παθολογικός χαρακτήρας της κοινωνίας μας ενδεχομένως υποδεικνύει ότι υποεκτίμησε το φόρο αίματος του πολιτισμού. Όταν παιδιά μόλις δύο ετών πρέπει να χαπακωθούν για να συμμορφωθούν προς τις κοινωνικές επιταγές, όταν εξάχρονοι σκοτώνουν συμμαθητές τους πυροβολώντας τους και όταν 40-50 εκατομμύρια αμερικάνοι έχουν την ανάγκη ψυχοφαρμάκων για να αποκρούσουν το ενδεχόμενο σοβαρής μελαγχολίας, προς τα πού κατευθυνόμαστε; Πόσο βαθιά εδραιωμένος είναι ο θάνατος της εσωτερικής μας φύσης, που επελαύνει τόσο ανενόχλητα, όσο και ο θάνατος του εξωτερικού φυσικού κόσμου;
Η Αριστερά, συμπεριλαμβανομένων και των επηρεασμένων απ αυτήν αναρχικών, αποτυγχάνει να αποτελέσει μια ουσιωδώς αποτελεσματική πρόκληση σ αυτήν την πορεία θανάτου, που αποκαλείται πολιτισμός. Μην έχοντας καμία θεμελιώδη διαφωνία για παράδειγμα με τους θεσμούς της παραγωγής και της εργασίας, το παλιό κίνημα αποδέχεται έναν μαζικοποιημένο, πλήρως αλλοτριωμένο κόσμο ο οποίος έχει παραποιηθεί και παραμορφωθεί από τη ρίζα του. Οι επικρίσεις για τις καταχρήσεις των πολυεθνικών ίσα που γρατζουνίζουν την επιφάνεια της μακρόχρονης παθογένειάς μας.
Ο αναρχο-πρωτογονισμός συνδυάζει μια θεμελιακή ανάλυση του κόσμου με μια μαχητικότητα τέτοια που να ανταποκρίνεται στη βαθύτητα της θεωρίας του. Γνωρίζουμε πόσο σάπιο, πνιγηρό και καταστροφικό είναι ολόκληρο το σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης των ζωών μας, συμπεριλαμβανομένου της τεχνολογίας και του πολιτισμού. Αντιμετωπίζουμε πλέον με σοβαρότητα όσα διδάσκονται σήμερα σε πρωτοετείς φοιτητές της ανθρωπολογίας: πριν τον πολιτισμό, η ανθρωπότητα απολάμβανε μια αρκετά εύρωστη υγεία, ισότητα των δυο φύλων, άφθονο ελεύθερο χρόνο, αίσθηση κοινότητας με το φυσικό κόσμο, απουσία οργανωμένης βίας και ένα ήθος μοιράσματος. Οι συνέπειες αυτού του αρκετά πρόσφατου παραδείγματος μόλις και μετά βίας μπορούν να υποτιμηθούν τόσο ως ένα ικανοποιητικό ερμηνευτικό σχήμα για την επιταχυνόμενη υποβάθμιση της ζωής σ όλες της τις εκφάνσεις, όσο και ως μιας πηγής έμπνευσης για δράση. Η άποψη της «κοινωνικής οικολογίας», από την άλλη μεριά δεν αμφισβητεί την κινητήρια ώθηση ή τη λογική της τεχνολογίας και του πολιτισμού. Θεωρεί ως δεδομένη τη συνέχιση της ζωής βασισμένης στη «μαζική παραγωγή» μ έναν προσανατολισμό αυτοδιαχείρισης που θέτει όμως υπό αμφισβήτηση ελάχιστους, κεντρικής σημασίας για την κυριαρχία θεσμούς.
Η εξημέρωση και ο καταμερισμός της εργασίας χαρτογράφησαν και καθοδήγησαν μέχρι τις μέρες μας, την καταστρεπτικότητα της μοντέρνας τεχνο-«ζωής». Οι δυο αυτοί θεσμοί πρέπει να ξεριζωθούν εάν η ζωή, η υγεία και η ελευθερία πρόκειται να ξανανθίσουν. Νομίζουμε ότι η μακρά νύχτα της αιχμαλωσίας και των διαψεύσεων αρχίζει να διαλύεται, καθώς οι τεράστιες αντιφάσεις του πολιτισμού αποκαλύπτονται πλέον πλήρως. Σε τελική ανάλυση κανείς δε θα γλυτώσει τον απανθρωπισμό του ανθρώπου και τη λεηλασία του πλανητικού οικοσυστήματος. Πιστεύουμε πως ήρθε η ώρα για ξεκαθάρισμα των θέσεών μας, για κριτική σκέψη και οραματισμό για έναν ποιοτικό μετασχηματισμό του ριζοσπαστικότερου, θεμελιωδέστερου είδους. Η ανάλυση και η πρακτική της αριστεράς είναι ανίσχυρες ενάντια στις πηγές αυτής της κρίσης. Ζήτω η παγκόσμια γιορτή της πραγματικής εξέγερσης! Ας διαλύσουμε ολόκληρο το απαίσιο φορτίο των διαχωρισμών και της αθλιότητας. Το σύνθημα τοίχου στο Παρίσι, το Μάιο του 1968 «Κάτω από το πεζοδρόμιο βρίσκεται η παραλία!» μας καλύπτει απόλυτα.
Το παραπάνω κείμενο του John Zerzan βρέθηκε στην μπροσούρα «πρωτόγονο μέλλον» (σελίδες 39-41) των εκδόσεων «Ζωή ή Πολιτισμός», απ’ όπου και δακτυλογραφήθηκε και αναπαράχθηκε εδώ, λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει ως «εισαγωγικό» κείμενο στον αναρχο-πρωτογονισμό.