Για την καπιταλιστική ιδιοκτησία – Πωλ Λαφάργκ – (Ιούνης 1903)
Η ατομική ιδιοκτησία μπορεί να υπάρξει μονάχα σ’ ένα πρωτόγονο στάδιο της ανθρώπινης ζωής, μιας και εξαιτίας των διαλεκτικής φύσης της είναι ταυτόχρονα το προϊόν της εργατικής δύναμης του παραγωγού της κι επίσης το εργαλείο αναπαραγωγής της. Αυτά τα δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά, θεωρούμενα ως σύμφυτα και αξεχώριστα της ατομικής ιδιοκτησίας, έχουν αφήσει τόσο έντονο το στίγμα τους στον ανθρώπινο νου που οι απολογητές του καπιταλισμού θεωρούν ηλιθιωδώς πως η περιουσία είναι η ανταμοιβή του μόχθου. Παρά ταύτα η καπιταλιστική παραγωγή μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον όταν η ατομική ιδιοκτησία αποχωρίζεται από τις δύο θεμελιώδεις συνιστώσες της που τη δικαιολογούν. Η ατομική περιουσία είναι ακόμα, πράγματι, αποτέλεσμα του μόχθου, δεν ανήκει όμως πια στους εργάτες που τη δημιουργούν. Τα παραγωγικά μέσα (γη, μηχανήματα, ορυχεία κλπ) δεν αποτελούν ιδιοκτησία των μισθωτών εργατών που τα χρησιμοποιούν αλλά των καπιταλιστών που ούτε τα δημιούργησαν ούτε τα χρησιμοποιούν. Η καπιταλιστική ιδιοκτησία, κατά συνέπεια, δεν εκδηλώνει τις δυο συνιστώσες της ατομικής ιδιοκτησίας. Οι οικονομολόγοι, οι ηθικολόγοι, οι φιλόσοφοι και οι πολιτικοί πασχίζουν σουλουπώσουν τη διαφορά με δικαιολογίες. Όντας ανίκανοι να προσδώσουν στον καπιταλιστή τον χαρακτήρα παραγωγού, του χαρίζουν την ιδιότητα του επιχειρηματία: Ο πλούτος του είναι λοιπόν αποτέλεσμα συσσώρευσης, θα πούνε. Αλλά, καθώς ο ίδιος δεν συμμετέχει στην εργασία, θα πρέπει λοιπόν να συσσωρεύει από τον μόχθο των άλλων – με άλλα λόγια, να κλέβει από τους εργάτες ένα μέρος από τους καρπούς του μόχθου τους, για να πλουτίσει ο ίδιος. Το επιχείρημα της συσσώρευσης λοιπόν είναι τόσο γελοίο όσο και άβολο, οπότε οι σημαντικότεροι πολιτικοί θα δώσουν γενναιόδωρα στον καπιταλιστή την ιδιότητα του διαχειριστή της εργασίας, του επικεφαλής της επιχείρησης, που μέσα από μια ιδιοφυή συνεργασία με τη μάζα των μισθωτών εργατών, κέρδισε τα πλούτη του. Όμως, απαντούν οι σοσιαλιστές, μιας και αυτές οι αρετές δεν ανήκουν στον καπιταλιστή αλλά στους μάνατζερς και τους τεχνοκράτες του, δεν μπορούν να δικαιολογούν τον δικό του πλουτισμό. Τότε, φτάνοντας στα ακρότατα της εφευρετικής τους διάνοιας, μετασχηματίζουν τις αμφιλεγόμενες αρετές του καπιταλιστή σε μια μεταφυσική οντότητα. Είναι λοιπόν η πιθανότητα, η τυφλή τύχη που τον καθιστά ιδιοκτήτη της περιουσίας. Η εμφάνιση των συνεταιριστικών επιχειρήσεων διαλύει αυτή τη μυθολογία, που τόσο επιμελώς διατηρείται, παρ’ όλες τις αποδείξεις περί του αντιθέτου. Ο καπιταλιστής που κατέχει μετοχές μιας επιχείρησης δεν έχει την παραμικρή σχέση με την παραγωγή. Ενδέχεται να αγνοεί πλήρως που διεξάγεται αυτή, ή ποια είναι η μορφή της. Λαμβάνει τα μερίσματά του και αυτό είναι το μόνο που αντιλαμβάνεται. Η συνεταιριστική επιχείρηση σπάει τα τελευταία δεσμά που ενώνουν τον ιδιοκτήτη με την ιδιοκτησία του, αποπροσωποποιεί την ιδιοκτησία. Οι μετοχές μιας συνεταιριστικής επιχείρησης μπορεί να ανήκουν στον έναν, στον άλλον, μπορεί να αλλάζουν χέρια κάθε μέρα στο χρηματιστήριο, τα εργοστάσια όμως συνεχίζουν την παραγωγή σαν να μην αλλάζει τίποτα. Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις που δημιουργούν ένα είδος συλλογικής ιδιοκτησίας των μετόχων, αποδεικνύουν εν τέλει την απόλυτη αχρηστία της καπιταλιστικής παραγωγής και δείχνουν ξεκάθαρα την παρασιτική φύση της καπιταλιστικής τάξης. Δεν είναι οι κατέχοντες αλλά οι μη-κατέχοντες που αποδεικνύονται χρήσιμοι στο πεδίο της καπιταλιστικής παραγωγής. Η κοινωνική επανάσταση βέβαια θα φροντίσει για την εξάλειψη των καπιταλιστικών παρασίτων.
(το μετεφρασμένο κείμενο του Πωλ Λαφάργκ, γαμπρού του Κ. Μαρξ και συγγραφέα της γνωστής μπροσούρας “Το δικαίωμα στην Τεμπελιά”, μας παραχωρήθηκε από το αρχείο των “εκδόσεων για τη διάδοση της μεταδοτικής λύσσας)